Een krachtige oproep tot moreel leiderschap: waarom de Vlaamse hulde aan een Holocaustontkenner een diepe wonde slaat in Europa’s collectieve geheugen (opinie)
Op 27 januari herdenkt de wereld 80 jaar bevrijding van Auschwitz-Birkenau, het gruwelijke vernietigingskamp dat symbool staat voor de Jodenvervolging en andere onmenselijke daden van het nazi-regime. Ook in België – en bij uitbreiding in heel Europa – dragen we nog altijd de littekens van die periode met ons mee. Terwijl we tachtig jaar bevrijding gedenken, zagen we vorige week tot onze verbijstering hoe het Vlaams Parlement een minuut stilte hield ter ere van Roeland Raes, een voormalig kopstuk van de extreemrechtse partij Vlaams Belang, die bovendien veroordeeld was voor Holocaustontkenning. Deze controversiële gebeurtenis raakte niet enkel aan de basisregels van politieke etiquette, maar stelde ook onze diepste morele fundamenten op de proef.
Wanneer we terugblikken op de feiten, zien we hoe Roeland Raes in 2001 openlijk twijfelde aan de systematische vernietiging van Joodse gemeenschappen onder het naziregime. Hij noemde zichzelf “revisionist” en minimaliseerde daarmee de gruwelijke realiteit die miljoenen mensen het leven kostte. De Brusselse rechtbank veroordeelde hem wegens negationisme en legde hem een boete van 1.800 euro en een voorwaardelijke gevangenisstraf op, wat duidelijk maakte dat dergelijke uitlatingen een grove miskenning van de historische waarheid zijn. Desondanks organiseerde het Vlaams Parlement onlangs toch een minuut stilte om Raes te herdenken. In principe is het gebruikelijk om overleden oud-parlementsleden te eren, maar wanneer die eer ook toekomt aan iemand die veroordeeld is voor ernstige daden als Holocaustontkenning, overschrijden we een morele grens.
De Brussels-gebaseerde European Jewish Association (EJA), onder leiding van Rabbi Menachem Margolin, en Belgisch federaal parlementslid Michael Freilich protesteerden meteen en stuurden een brief naar parlementsvoorzitter Freya van den Bossche. Ze wezen op het onaanvaardbare signaal dat dit eerbetoon uitstraalt en riepen op om de parlementaire procedures te herzien, zodat personen schuldig bevonden aan ernstige misdrijven als negationisme of moord niet langer automatisch een eerbetoon krijgen. Ze vroegen daarnaast om een minuut stilte te houden voor de slachtoffers van het naziregime, met bijzondere aandacht voor de 25.000 Belgische Joden die vanuit ons land naar Auschwitz werden gedeporteerd. Op die manier willen ze beklemtonen dat de Internationale Holocaustherdenkingsdag van 27 januari niet zomaar een symbolische datum is, maar een essentiële gelegenheid om historisch bewustzijn levendig te houden.
Het historische perspectief toont ons duidelijk hoe gevaarlijk het is wanneer een genocidaal verleden gerelativeerd of zelfs ontkend wordt. De Holocaust was geen ongelukkig toeval, maar een weldoordachte en meedogenloze uitroeiing van onder meer zes miljoen Joden, aangevuld met miljoenen andere slachtoffers zoals Roma, Sinti, homoseksuelen, gehandicapten, politieke tegenstanders en verzetsmensen. Ontkenning is daarom geen onschuldige “alternatieve mening”, maar een poging om haat en antisemitisme te legitimeren en om de herinnering aan de slachtoffers uit te wissen. Het ondermijnt bovendien de pijlers van de mensenrechten die na de Tweede Wereldoorlog werden gelegd, en het schaadt de nabestaanden die tot op de dag van vandaag de zware lasten van die geschiedenis dragen.
De verantwoordelijkheid van parlementen en politici is juist om die waarden te bewaken. Parlementen vormen immers het hart van onze democratie, waar men wetten maakt en waar men symbool kan staan voor moreel leiderschap. Wanneer een parlementair eerbetoon ook personen ten goede komt die schuldig werden bevonden aan het minimaliseren van de gruwelen van de Holocaust, is dat een rode vlag die niet genegeerd kan worden. De Vlaamse parlementsvoorzitter, maar ook andere Europese voorzitters en fractieleiders, zouden zich dringend moeten beraden over duidelijke richtlijnen rond postume herdenkingen. Door structurele samenwerking met Joodse organisaties en door regelmatig sensibiliserende sessies te organiseren over de gevaren van antisemitisme, extremisme en fake news, kan men een vuist maken tegen ontkenning en haat.
Toch is er ook reden tot hoop, juist omdat de European Jewish Association en andere stemmen onmiddellijk aan de alarmbel trokken. Dat laat zien dat we nog niet zijn vergeten welke gruwelen een ontketende haat kan veroorzaken. “Nooit meer” is geen cliché, maar een morele belofte die we samen dienen te onderhouden. Internationale herdenkingen, zoals de tachtigste verjaardag van de bevrijding van Auschwitz, vormen een uitgelezen moment om te laten zien dat we alert blijven. Het Vlaams Parlement, dat zich op de verkeerde voet liet betrappen, zou deze dag moeten aangrijpen om met een krachtig signaal de slachtoffers en nabestaanden te herdenken. Als het parlement nu een minuut stilte inlast voor de 25.000 Joden die vanuit België gedeporteerd werden naar de vernietigingskampen, kan dat de schade ten dele herstellen en een belangrijke les meegeven aan de volgende generaties.
Onze onvervreemdbare waarheid is dat de Holocaust een gedocumenteerd en weerzinwekkend historisch feit is, ondersteund door talloze getuigenissen, processen en onderzoek. Wie die waarheid ontkent, ontkent niet alleen het verleden, maar zaait ook actief verdeeldheid in het heden. Zolang er individuen zijn die de geschiedenis proberen te vervormen, moeten we blijven waarschuwen en blijven herdenken. De oproep van de Joodse gemeenschap en hun bondgenoten is een wake-upcall, niet alleen voor Vlaanderen, maar voor de hele Europese samenleving.
In deze context reikt de verontwaardiging over het eerbetoon aan Roeland Raes verder dan de landsgrenzen. Ze onderstreept de noodzaak om de democratische instellingen te behoeden voor elk signaal van medeplichtigheid aan ontkenning en revisionisme. Zeker in de aanloop naar 27 januari, wanneer de hele wereld stilstaat bij de bevrijding van Auschwitz, mogen we niet zwijgen. We moeten onze solidariteit met de Europese Joodse gemeenschap duidelijk uitspreken, zodat zij daadwerkelijk op handen wordt gedragen door hen die beseffen hoe kostbaar onze vrijheid is. Laat dit opiniestuk een dringende oproep zijn tot elk parlement en elke burger om pal achter de historische waarheid te blijven staan en de herinnering aan de miljoenen slachtoffers in ere te houden. Alleen met die waakzaamheid kunnen we “Nooit meer” waarmaken, in Vlaanderen en ver daarbuiten.
Andy Vermaut
