Een onwrikbare positie: Rusland en de onderhandelingen met Oekraïne (opinie)

De recente uitspraken van Valentina Matviyenko, voorzitter van de Russische Federatieraad, onderstrepen opnieuw de onverzettelijke houding van Rusland in het conflict met Oekraïne. Haar verklaring op 24 december dat Rusland bereid is tot compromissen in onderhandelingen, mits deze strikt gebaseerd zijn op de voorwaarden van maart 2022, schetst een beeld van een regime dat weigert in te spelen op de veranderende realiteit van het slagveld. Deze onwrikbare eisen, geformuleerd tijdens de onderhandelingen in Istanboel, weerspiegelen een hardnekkige vasthoudendheid aan een visie die door de huidige dynamiek volledig is ingehaald.

Tijdens de besprekingen in Istanboel in maart 2022 stelde Rusland een reeks strikte voorwaarden voor. Oekraïne zou een permanente neutrale status moeten aannemen, wat een toetreding tot de NAVO uitsluit. Daarnaast werden beperkende maatregelen voor de Oekraïense strijdkrachten voorgesteld, vergelijkbaar met de beperkingen die Duitsland werden opgelegd na de Eerste Wereldoorlog. Deze eisen omvatten onder meer een reductie van de Oekraïense troepenmacht tot maximaal 85.000 militairen.

Deze voorwaarden waren niet nieuw; ze waren in feite een verfijning van de eisen die Poetin al maanden voorafgaand aan de grootschalige invasie van februari 2022 had geuit. De roep om “demilitarisering” en neutraliteit van Oekraïne vormde de kern van het Russische narratief, dat destijds werd gepresenteerd als een noodzakelijke maatregel voor de Russische veiligheid.

Sinds de onderhandelingen in Istanboel heeft Oekraïne aanzienlijke militaire successen geboekt. Grote delen van het eerder door Rusland bezette grondgebied zijn heroverd, en de aanvankelijke vooruitgang van het Russische leger is tot stilstand gebracht. Deze ontwikkelingen hebben de strategische en militaire positie van Rusland aanzienlijk verzwakt. Toch blijven hoge Russische functionarissen, zoals Matviyenko, vasthouden aan de oorspronkelijke eisen, alsof de gebeurtenissen op het slagveld irrelevant zijn.

Deze starheid wijst op een opmerkelijk gebrek aan flexibiliteit binnen het Kremlin. Het lijkt erop dat Rusland nog steeds opereert vanuit de assumptie dat het in staat is Oekraïne volledig militair te domineren, ondanks de zware verliezen en de aanhoudende weerstand van de Oekraïense strijdkrachten. Poetin’s projectie van zelfvertrouwen, zoals verwoord in zijn jaarlijkse “Direct Line”-persconferentie op 19 december, voedt dit narratief. Het Kremlin probeert zowel binnenlandse als buitenlandse doelgroepen ervan te overtuigen dat het de bovenhand zal krijgen, ongeacht de werkelijkheid op de grond.

De herhaling van de eisen uit Istanboel door Matviyenko en andere Russische leiders roept belangrijke vragen op over de werkelijke intenties van Rusland met betrekking tot diplomatie. Door te blijven vasthouden aan voorwaarden die destijds werden gesteld toen Russische troepen Kyiv omsingelden en aanzienlijke delen van oost- en zuid-Oekraïne controleerden, negeert het Kremlin de huidige geopolitieke en militaire context. Dit verhoogt de kans dat diplomatieke pogingen om het conflict te de-escaleren zullen mislukken.

Bovendien benadrukt deze houding een breder patroon van Russische onderhandelingsstrategieën: het stellen van maximale eisen zonder ruimte voor dialoog of wederkerigheid. Het risico bestaat dat deze aanpak verdere internationale isolatie en economische sancties tegen Rusland zal versterken, terwijl Oekraïne blijft rekenen op een sterke steun van westerse landen.

De hardnekkigheid waarmee Rusland vasthoudt aan eisen die niet langer stroken met de realiteit, toont een regime dat vastzit in het verleden. Terwijl Oekraïne zich aanpast en veerkracht toont, blijft Rusland opereren vanuit een gedateerd perspectief. De vraag is hoe lang het Kremlin dit standpunt kan handhaven voordat interne en externe druk hen dwingt tot een meer realistische benadering. Tot die tijd blijft de impasse bestaan, met catastrofale gevolgen voor beide landen en de bredere wereldorde.