5 november 2025

Nieuwe inzet in Bagdad

Teheran wil dat invloedrijke Iraakse milities hun gewapende rol inperken en de komende periode nadrukkelijker politieke kaarten trekken. Dat doel past in een bredere strategie: de Iraakse economie openhouden als levenslijn, ook nu er extra Amerikaanse sancties dreigen. In gesprekken met Iraakse machtsposities wordt gevraagd om aanspreekbare, nieuwe gezichten naar voren te schuiven die electoraal haalbaar zijn. De timing is niet willekeurig. Na een reeks incidenten en Amerikaanse waarschuwingen is de ruimte voor schermutselingen kleiner geworden.

Politiek spoor naast het strijdtoneel

Binnen Irak lopen de meningen uiteen. Voor veel groepen is de gewapende vleugel de kern van hun bestaansreden en een middel om druk te zetten op rivalen. Eerdere aanslagen op politieke en civiele doelwitten tonen hoe ver sommigen gaan om invloed af te dwingen. Anderen overwegen wel degelijk een verschuiving. Voor hen kan integratie binnen de officiële veiligheidsstructuren, met nadruk op het parlementaire werk, een manier zijn om invloed te behouden zonder directe confrontatie met buitenlandse actoren. Namen die daarbij rondgaan, zoals de Badr-beweging, zouden hun machtspositie binnen het staatsapparaat kunnen verzilveren en tegelijk het publieke gezicht meer parlementair maken.

Frontgroepen en splinters als draaideur

Teheran heeft eerder satellietstructuren gecreëerd om discipline te bewaren en zichtbaarheid te sturen. Splinters en frontnamen maakten het mogelijk om operaties uit te voeren zonder de hoofdorganisaties open en bloot te belasten. Dat gebeurde al na 2006, toen onderdelen zich afkeerden van grotere bewegingen die moeilijker te sturen werden. In de jaren 2020 doken frontlabels opnieuw op, onder meer om vergelding na incidenten te vermijden. Het patroon laat zich lezen: behoud van hefboom, minder risico op escalatie die de Iraakse economie schaadt.

Waarom weerstand groot blijft

De meeste milities zien zichzelf als bewegingen van verzet tegen Israël en de Verenigde Staten. Disarmament is dan meer dan een logistieke ingreep; het tast de identiteit aan en vermindert de binnenlandse afschrikking. Pogingen om regeringsvorming met geweld te sturen en het viseren van critici illustreren hoe ver sommigen bereid zijn te gaan. In zo’n context oogt een snelle overstap naar puur politieke activiteit onwaarschijnlijk voor een aanzienlijk deel van het spectrum.

De berekening van Badr

Een kleinere groep kan wél meegaan in de vraag uit Teheran. De Badr-organisatie beschikt over een uitgebreid netwerk binnen staatsdiensten, met zwaartepunten in logistieke ondersteuning en ministeriële invloed. Wie de steunpilaren van de veiligheidsarchitectuur beheert, hoeft niet op straat te blijven om beslissingsmacht uit te oefenen. Ook binnen economische sectoren en transport liggen hefbomen. Zo kan invloed behouden blijven, terwijl openlijke confrontatie wordt vermeden.

Amerikaanse boodschap en regionale randvoorwaarden

In Bagdad klonk recent een duidelijke waarschuwing van Amerikaanse zijde. Washington maakte aan de Iraakse defensietop helder dat inmenging door Iraakse milities in operaties tegen de Islamitische Staat, met name in Syrië, tot tegenacties zal leiden. De boodschap werd in Irak deels weggeschreven als een mededeling zonder dreiging, maar lokale media gaven het soms weer als aankondiging van een breder conflict. Feit blijft dat elke aanval op Amerikaanse belangen het risico vergroot op maatregelen die de Iraakse geldstroom richting Iran bemoeilijken.

Beweging in Libanon

Tegelijk zetten Europese landen hun steun aan het Libanese leger voort. In Beiroet en Zuid-Libanon werd begin november een door het Verenigd Koninkrijk gefinancierde basis ingehuldigd, met de belofte om de aanwezigheid van het leger in het zuiden duurzaam te ondersteunen. Daarnaast kwam er extra middelen vanuit Nederland. De Libanese strijdkrachten willen hun plan uitvoeren om illegale wapens terug te dringen, maar kampen al jaren met onderfinanciering. Extra steun moet de slagkracht vergroten en zo de draaideur tussen milities en staatsapparaat doorbreken.

Wat dit concreet betekent

De komende maanden wordt duidelijk of de Iraakse arena een zichtbaar politiekere koers vaart, met minder openlijke aanvallen en meer parlementaire sturing. Als grotere formaties kiezen voor integratie binnen staatsstructuren, kan dat de steun aan Teheran in stand houden met minder directe frictie. Blijft een harde kern autonoom en actief, dan groeit het risico op incidenten die nieuwe sancties uitlokken en de Iraakse economie raken. In beide gevallen staat de verhouding tussen straat, staat en buurlanden centraal.

Bronnen
Persbericht: Iran-update, 4 november 2025; secties over Irak, Verenigde Staten en Libanon

Andy Vermaut +32499357495