Rechts-extremisme in Europa: groeiend gevaar door nieuwe structuren

04 januari 2025

Nieuwe dreigingen vanuit rechts-extremistische groepen

Europa ziet een zorgwekkende toename in de activiteiten van rechts-extremistische groeperingen. Deze bewegingen variëren van ultranationalistische organisaties tot losse online netwerken die geweld en radicalisering bevorderen. De doelwitten van deze groeperingen omvatten Joden, de LGBTQ+-gemeenschap en niet-witte immigranten. Daarnaast worden democratische structuren en overheidsinstanties gezien als een belangrijke vijand, wat hun pogingen om de samenleving te destabiliseren nog gevaarlijker maakt.

Verbod op Artgemeinschaft in Duitsland

In september 2023 verbood Duitsland de rechts-extremistische organisatie Artgemeinschaft, een neo-nazistische groep met ongeveer 150 leden. Deze groepering promootte een ideologie die gericht was op de instandhouding van de ‘witte raszuiverheid’ en stond alleen huwelijken toe binnen de zogenaamde Noordse of Germaanse ‘soorten’. De Duitse autoriteiten ontdekten tijdens landelijke invallen een aanzienlijke hoeveelheid wapens en munitie, wat wijst op de bereidheid van deze groep om geweld te gebruiken. Naast het verspreiden van neo-nazistische literatuur onderhield Artgemeinschaft een eigen website en verschillende sociale mediakanalen, wat een belangrijke rol speelde in de indoctrinatie van volgers.

Internationale netwerken versterken extremisme

Rechts-extremistische bewegingen functioneren vaak via internationale netwerken en vertonen een hoge mate van flexibiliteit. Naast gevestigde organisaties zoals de Artgemeinschaft, ontstaan er nieuwe groepen zoals de Sturmjäger Division. Deze groep, die voornamelijk online actief is, heeft binnen enkele maanden aanhang gekregen in meerdere Europese landen. De Sturmjäger Division gebruikte populaire end-to-end versleutelde applicaties om leden te rekruteren, aanvallen te plannen en informatie uit te wisselen over het vervaardigen van wapens. Twee minderjarige leden van deze groep werden in Kroatië gearresteerd voor het verspreiden van gewelddadige propaganda, het rekruteren van nieuwe leden en het delen van handleidingen voor het maken van pijpbommen en 3D-geprinte wapens.

Radicalisering van jongeren

Een groeiend aantal jongeren wordt het slachtoffer van online radicalisering. Gamingplatforms, sociale media en online gemeenschappen spelen hierin een cruciale rol. Jongeren worden blootgesteld aan rechts-extremistische propaganda via aantrekkelijke video’s en berichten die inspelen op hun interesses. Deze tactieken maken het moeilijker voor ouders, scholen en autoriteiten om in te grijpen. Jonge rekruten worden vaak gemotiveerd door ultranationalistische, racistische en anti-establishment narratieven, gecombineerd met complottheorieën en anti-globalistische retoriek. Deze mengeling van ideologieën schept een voedingsbodem voor geweld en radicale daden.

Samenhang met georganiseerde misdaad

Veel rechts-extremistische groeperingen hebben directe of indirecte banden met georganiseerde misdaad. Deze samenwerking biedt toegang tot illegale wapens, financiering via drugshandel en andere criminele activiteiten. Zo worden ook crowdfundingcampagnes en de verkoop van merchandise gebruikt om geld in te zamelen. Sport- en muziekevenementen fungeren niet alleen als financieringsbronnen, maar ook als instrumenten voor propaganda en werving. Sommige fitnesscentra blijken daarnaast ontmoetingsplekken te zijn voor gelijkgestemden en dienen als broedplaatsen voor verdere radicalisering.

Online propaganda en haatzaaien

De rol van online propaganda in de verspreiding van rechts-extremistische ideologieën blijft aanzienlijk. Platforms zoals Telegram en andere sociale media worden gebruikt om antisemitische, anti-islamitische en anti-immigranten boodschappen te delen. Deze content wordt vaak verpakt in subtiele video’s en memes, die minder opvallen bij moderatoren maar een breed publiek bereiken. Na de Hamas-aanvallen op Israël in 2023 verspreidden extreemrechtse groeperingen antisemitische slogans en memes, waarbij ze het geweld tegen Joden goedkeurden.

Fysieke en ideologische training

Naast online activiteiten organiseren rechts-extremistische groepen fysieke trainingskampen. Deze evenementen omvatten vechtsporttrainingen, schiet- en wapenoefeningen en overlevingstrainingen. Ze dienen niet alleen als een middel om volgers fysiek voor te bereiden op geweld, maar ook om een gevoel van solidariteit en discipline binnen de groep te bevorderen. Deze trainingskampen worden vaak gepromoot via sociale media en zijn bedoeld om nieuwe leden aan te trekken en bestaande banden te versterken.

Gevolgen van transnationale samenwerking

Rechts-extremisten in Europa hebben vaak nauwe banden met soortgelijke groeperingen buiten de EU, met name in Engelstalige landen zoals de VS en het VK. Deze internationale samenwerking vergemakkelijkt de uitwisseling van propaganda, tactieken en ideologieën. Jongeren die actief zijn in online gamingplatforms worden vaak blootgesteld aan deze transnationale netwerken, wat bijdraagt aan hun radicalisering. Het is zorgwekkend dat sommige Europese rechts-extremisten de methoden en propaganda van jihadistische groepen imiteren, waardoor een zogenaamd ‘ideologisch brug’ ontstaat.

De rol van sociale media in rekrutering en financiering

Sociale media en andere online platforms spelen een centrale rol in het werven van nieuwe leden en het verkrijgen van financiering. Donaties via cryptocurrencies, crowdfundingcampagnes en betaalde abonnementen op livestreams zijn slechts enkele voorbeelden van hoe deze groepen fondsen werven. Deze financieringsmethoden worden vaak gebruikt om juridische kosten te dekken, propaganda te produceren en reizen en demonstraties te financieren.

Europese aanpak vereist

De opkomst van rechts-extremistische bewegingen en hun toenemende internationale samenwerking vereisen een gecoördineerde Europese aanpak. Het delen van inlichtingen tussen lidstaten, het aanpakken van online propaganda en het versterken van wetshandhaving zijn cruciale stappen. Alleen door gezamenlijke inspanningen kan Europa de groeiende dreiging van rechts-extremisme effectief bestrijden.