Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar altijd: Koen Morlion over de strijd om eerlijke berichtgeving in een tijdperk van misleiding

10 oktober 2024

Hannah Arendt, de invloedrijke Duits-Amerikaanse denker, waarschuwde al jaren geleden voor de gevaren van een samenleving die het onderscheid tussen waarheid en leugen verliest. Die waarschuwing klinkt nog steeds door, en Koen Morlion, onderwijzer en gids in de Ijzertoren, sluit zich aan bij haar profetische woorden. “Het voortdurende liegen,” herinnert Morlion zich, “is niet bedoeld om mensen een leugen te laten geloven, maar om ervoor te zorgen dat niemand meer iets gelooft.” En dat is precies het probleem waar we nu mee te maken hebben, stelt Morlion, nu de lijnen tussen feit en fictie vervagen door sociale media en politieke manipulatie.

Koen Morlion waarschuwt voor de macht van de leugen in politiek beleid

Koen Morlion ziet het als een van de grootste bedreigingen van onze tijd: de leugen die als wapen wordt ingezet in politiek beleid. Hij benadrukt dat hoewel een ‘leugentje om bestwil’ soms voorkomt en niet per se schadelijk is, het verwoestend wordt wanneer leugens systematisch worden herhaald totdat ze door het volk als waarheid worden aangenomen. “Dit ondermijnt niet alleen het vertrouwen in leiders, maar ook in de instellingen die zij vertegenwoordigen,” zegt Morlion.

Hij waarschuwt dat politici en media, die in dienst staan van dergelijke leugens, een groot gevaar vormen voor de democratie. “Wanneer de media, die de taak heeft te informeren en duiden, in dienst komt te staan van de leugenaar, dan wordt het echt gevaarlijk,” aldus Morlion. Hij is ervan overtuigd dat de enige manier om dit tegen te gaan, is door te blijven hameren op objectiviteit en kritische berichtgeving.

De jeugd weerbaar maken: Koen Morlion’s missie in de Ijzertoren

Koen Morlion heeft als gids in de Ijzertoren dagelijks contact met jongeren, en hij ziet het als zijn missie om hen weerbaarder te maken tegen propaganda en desinformatie. “We zien door de eeuwen heen hoe propaganda mensenlevens kan verwoesten,” stelt Morlion. In zijn werk als onderwijzer gaf hij vaak taalbeschouwing, waarbij hij kinderen leerde om kritisch na te denken over de informatie die ze ontvangen. Koen Morlion gebruikte krantenkoppen als voorbeeld om leerlingen te laten nadenken over de achterliggende boodschap van een artikel. “Waarom heeft de auteur deze titel gekozen? Wat probeert hij ons te laten geloven?” Dit soort vragen helpen jongeren inzicht te krijgen in de werking van de media en maakt hen meer bewust van de gevaren van verkeerde informatie.

Volgens Koen Morlion is het grootste probleem dat mensen vaak alleen de koppen lezen en de inhoud overslaan. “Veel mensen lezen enkel de titel en denken daarmee genoeg te weten, terwijl de inhoud juist de context en nuances geeft,” waarschuwt hij. “Dat is een gevaarlijke ontwikkeling.”

Koen Morlion over het klimaatdebat: desinformatie en onverschilligheid blokkeren vooruitgang

Het klimaatdebat is een voorbeeld van hoe desinformatie en onverschilligheid de voortgang van noodzakelijke maatregelen in de weg staan. Koen Morlion merkt in zijn dagelijkse contacten dat veel mensen het belang van klimaatverandering bagatelliseren. “Er wordt vaak gezegd: ‘Vroeger hadden we ook hete zomers, en de natuur herstelt zich toch altijd weer.’ Maar dat is een misvatting die door desinformatie in stand wordt gehouden,” aldus Koen Morlion. Hij vreest dat deze onverschilligheid het moeilijk maakt voor politici om een breed draagvlak te creëren voor een stevig klimaatbeleid.

Tegelijkertijd ziet Koen Morlion dat anderen juist vinden dat de media te terughoudend zijn over migratie, wat opnieuw leidt tot polarisatie in het publieke debat. “Er zijn groepen die vinden dat bepaalde problemen worden verzwegen of gebagatelliseerd, wat de kloof tussen bevolkingsgroepen alleen maar vergroot,” stelt Morlion.

Lokaal beleid als hoopgevend voorbeeld: Koen Morlion en Diksmuide

Ondanks de problemen op wereldschaal, ziet Koen Morlion ook hoopvolle voorbeelden dichter bij huis. In Diksmuide zijn er verschillende initiatieven gelanceerd die bijdragen aan een duurzamere toekomst, zoals groene gevels, geveltuintjes en deelwagens. Morlion ziet hierin een belangrijke rol weggelegd voor de lokale overheid, maar benadrukt dat het uiteindelijk de burgers zijn die het verschil maken. “Het is prachtig om te zien hoe een initiatief als de deelwagens bij het station van Diksmuide zijn vruchten begint af te werpen,” zegt Koen Morlion. “Maar zonder de inzet van burgers die deze middelen actief gebruiken, blijft het een leeg initiatief.”

Koen Morlion ziet de verbinding tussen lokaal beleid en de bredere Europese Green Deal als essentieel voor de toekomst. “Het hemelwater- en droogteplan in Diksmuide sluit naadloos aan bij de doelstellingen van de Green Deal, en dat geeft hoop,” aldus Morlion. Hij gelooft echter dat beleidsmakers niet moeten wachten op een breed draagvlak, maar dat ze dit draagvlak juist moeten creëren door een positief en hoopvol verhaal te vertellen.

Koen Morlion: “Subsidies zijn een goed begin, maar ze mogen niet eeuwig duren”

Koen Morlion was zelf een pionier op het gebied van duurzame energie. In 2006 installeerde hij zonnepanelen op zijn woning en sinds vier jaar rijdt hij in een elektrische auto. “Het was een van de beste beslissingen die ik ooit heb genomen,” zegt hij. Maar hij benadrukt ook dat subsidies niet eeuwig moeten duren. “Subsidies kunnen een motor op gang brengen, maar eens de auto goed rijdt, mogen ze worden afgebouwd en uitgeschakeld. Nu betalen we bijvoorbeeld geen verkeersbelasting voor onze elektrische auto, maar ik vind het goed dat de Vlaamse onderhandelaars een gefaseerde stijging van die bijdrage overwegen.”

Morlion ziet in dit soort maatregelen een manier om gedragsverandering te stimuleren zonder dat de overheid mensen blijft pamperen. “Het is belangrijk om mensen aan te moedigen om de juiste keuzes te maken, maar uiteindelijk moeten ze ook op eigen benen staan.”

Koen Morlion over de toekomst: welke wereld willen we doorgeven aan onze kinderen?

Als grootvader denkt Koen Morlion vaak na over de wereld die hij wil doorgeven aan zijn kinderen en kleinkinderen. “Na de Tweede Wereldoorlog stond Europa in puin, maar dankzij leiders die een verhaal van wederopbouw vertelden, konden we ons herpakken,” zegt hij. Koen Morlion ziet parallellen met de situatie waarin we ons nu bevinden. “Net zoals het Marshallplan toen hoop gaf aan een verscheurd continent, kan de Green Deal ons nu richting een duurzamere toekomst leiden. Maar dan moeten we wel nu in actie komen.”

Toch blijft hij sceptisch over de bereidheid van sommige leiders om daadkrachtig op te treden. “Moeten we wachten tot er een breed draagvlak is, of moeten leiders zelf dat draagvlak creëren door een verhaal van hoop en optimisme te vertellen?” vraagt Morlion zich af. Hij is van mening dat polarisatie alleen maar schadelijk is voor de vooruitgang. “Zij die ons bang maken met een opgeheven vingertje en zij die beweren dat er niets aan de hand is, helpen ons niet vooruit. Alleen een stevig, positief verhaal, gedragen door leiders en burgers samen, kan ons naar een betere toekomst leiden.”