Europa’s onbedoelde steun aan Ruslands oorlogsmachine

27 mei 2025

Gisteren, om 10:00 uur, was er in de Press Club Brussels Europe aan de Rue Froissart 95 te Brussel een alarmerende boodschap te horen. Tijdens een persconferentie werden onthullingen gedeeld over de ongeziene rol van Europese technologie in de Russische wapenproductie. Uit onderzoek blijkt dat tussen 2014 en 2022 miljoenen euro’s aan hoogwaardige machinegereedschappen – van CNC-systemen tot precisiedraaibanken – vanuit Europa naar Rusland vloeiden. Deze apparatuur vormt vandaag de levensader van het Russische militaire apparaat, dat Oekraïne sinds meerdere jaren bestookt.

Export na 2014: van sancties naar herstel

Na de annexatie van de Krim in 2014 probeerde de EU met sancties de export van kritieke technologie aan banden te leggen. Hoewel de handel aanvankelijk instortte, krabbelde deze snel weer op zodra Ruslands agressie uit de “mediabelichting” verdween. Europese bedrijven, vaak zonder grondige checks, verkochten opnieuw machines aan Russische defensiebedrijven. Het resultaat: Ruslands militaire budget verviervoudigde tussen 2014 en 2022 (van 27 naar 86 miljard euro), mede gedreven door Europese precisietechnologie.

Machinegereedschappen: het hart van de oorlogsindustrie

Zonder geavanceerde draaibanken, freesmachines en slijpapparatuur kan geen enkel land moderne wapens produceren. Voor 2014 had Rusland geen eigen knowhow om dergelijke betrouwbare machines (met een hogere levensduur) te bouwen. Europese bedrijven sprongen in dat gat. Ze leverden CNC-gestuurde systemen, waarbij computers elke snede tot op de micrometer nauwkeurig aansturen – essentieel voor raketten, gevechtsvliegtuigen en satelliettechnologie. Ook coördinaatmeetmachines (CMM’s), die met laser- of röntgentechnieken de kwaliteit van metaalonderdelen controleren, kwamen uit Europa. Zonder deze machines zouden Russische raketten en vliegtuigen onnauwkeurig of onbetrouwbaar zijn.

Lakse handhaving: Rusland komt shoppen in Europa

Hoewel dual-use-goederen (zowel civiel als militair inzetbaar) officieel onder sancties vielen, ontbeerde Europa daadkracht. Russische bedrijven kochten via landen met slordige controles, zoals Bulgarije, alsnog machines. Een Bulgaars bedrijf, gevestigd in een flatje in Sofia, fungeerde bijvoorbeeld als dekmantel voor een Russische wapenhandelaar. Het kocht Europese machines en stuurde die binnen dagen door naar militaire fabrieken. Europese autoriteiten gaven toe overbelast te zijn: teams van twee à drie mensen moesten duizenden exporttransacties controleren. “Rusland kon supermarktshoppen in Europa,” vertelde een van de sprekers.

Schokkende casussen: van scherpschuttersmunitie tot nucleaire raketten

Een Bulgaarse exporteur leverde machines aan de Tactical Missile Weapons Corporation, verantwoordelijk voor raketten die nu Oekraïense steden verwoesten. Dezelfde firma bevoorraadde de fabriek, waar nucleaire raketten worden gebouwd. Een Italiaans bedrijf verkocht felrode machines voor “civiele munitie”, maar die belandden in een Russische fabriek waar scherpschutterskogels voor elite-eenheden worden gemaakt. Zelfs Amerikaanse apparatuur, via tussenhandelaren, dook op in Russische wapenfabrieken.

Europese machines werken nog jaren door

De levensduur van deze machines? Dertig tot veertig jaar. Een draaibank uit 2015 draait vandaag nog steeds onderdelen voor T-90-tanks of Soechoi-gevechtsvliegtuigen. Zonder deze apparatuur zou Rusland zijn huidige productie van 1.000 tanks per jaar niet halen. Pogingen om machines op afstand uit te schakelen via software mislukken: Russische technici installeren simpelweg illegale kopieën. Fabrikanten stopten weliswaar de software-updates, maar bestaande machines blijven draaien.

Nieuwe tool: volg elke schroef tot in Rusland

Tijdens de conferentie werd een tool gepresenteerd die handelsroutes van machines naar Rusland blootlegt. Het project, door Oblique Europe en ImportGenius, analyseert 8-9 miljoen douaneregistraties. Vanaf september 2025 krijgen journalisten een dashboard met filters op land, bedrijf en producttype. Zo kun je zien welke Duitse CNC-machine in 2020 via Kazachstan bij een Russische rakettenfabriek belandde, of welke Nederlandse meetapparatuur nu in drones wordt gebruikt. Doel: sanctie-ontduikers ontmaskeren via data die journalisten vrij zullen kunnen raadplegen.

Douanegeheimen: van vrachtbrieven tot wapensporen

Douanedocumenten – vaak openbaar toegankelijk – blijken echt wel goudmijnen te zijn voor dergelijk onderzoek. Elke vrachtbrief bevat details over verkoper, koper, gewicht en HS-codes (goederencategorieën). Een voorbeeld: een Turks bedrijf leverde “onschuldige” vliegtuigonderdelen aan S7 Airlines, een luchtvaartmaatschappij op de EU-sanctielijst. Een ander spoor toonde hoe microchips van Texas Instruments via Hongkong en Kazachstan in Russische drones verschenen.

Bedrijven, check jullie klanten!

Sprekers drongen aan op betere due diligence. “Een simpele Google-check was soms gewoon genoeg geweest,” zei een onderzoeker. Sommige Russische bedrijven pronken echt openlijk op hun website met militaire contracten. Databases zoals War and Sanctions (Oekraïne) tonen welke technologie in welke wapens zit. Ook HS-codes helpen: een machine met code 8458 (metaalbewerking) is direct verdacht voor Rusland.

Europa’s verantwoordelijkheid: van inzicht naar actie

De conclusie was scherp: Europa’s gebrek aan controle hielp Poetin’s oorlogsmachine ongebreideld groeien. Machines uit Brussel, Berlijn en Milaan bouwen vandaag raketten die Charkov treffen. De nieuwe tool moet niet alleen schuldigen aanwijzen, maar ook druk opbouwen voor strengere wetten. “Elke machine die nu wordt verkocht, kan over dertig jaar nog steeds doden,” luidt het. Journalisten kregen een opdracht mee: gebruik deze data om Europa wakker te schudden.

Topsprekers in de pressclub in Brussel

Tijdens de persconferentie van 26 mei 2025 kwamen drie vooraanstaande experts aan het woord over de dynamiek van internationale handel, sanctie-ontduiking en geopolitieke spanningen.

Dylan Carter, onderzoeksjournalist en oprichter van Oblique Europe, vindt transparantie in grensoverschrijdende handelsstromen hyperbelangrijk. Hij wees op de groeiende uitdagingen die bedrijven en overheden tegenkomen bij het monitoren van “supply chains”, vooral in het licht van recente handelsoorlogen en technologische afhankelijkheden.

William George, hoofd onderzoek bij ImportGenius, lichtte toe hoe data-analyse cruciaal is voor het blootleggen van verdachte handelspatronen. Hij verwees naar concrete casussen benadrukte de rol van platforms zoals ImportGenius in het toegankelijk maken van douanegegevens voor onderzoek en handhaving.

Roman Steblivskyi, senior analist bij Trap Aggressor (een project van denktank StateWatch), deelde schokkende bevindingen uit zijn recente onderzoek naar sanctie-ontduiking. Hij belichtte hoe Tsjechische onderdelen voor Russische militaire helikopters via Indiase en Kazachse tussenpersonen Moskou bereiken, ondanks EU-sancties. “Dit toont aan hoe kwetsbaar het huidige sanctieregime is,” aldus Steblivskyi.

Deze experts hebben samen de urgentie duidelijk gemaakt van betere internationale samenwerking en innovatieve monitoringtools om economische en veiligheidsrisico’s het hoofd te bieden, want het is nu ondertussen heel erg duidelijk dat Rusland zonder de Westerse technologie, nooit zo hard zou hebben kunnen toeslaan.