Fairtrade groeit in België, maar premies vragen om versnelling

23 juni 2025

De Belgische markt voor Fairtrade-producten klom in 2024 naar 351,8 miljoen euro – een groei van 6,4% tegenover 2023. Die stijging genereerde bijna 4 miljoen euro aan premies voor boeren en arbeiders wereldwijd. Cacao spant de kroon met een marktaandeel van 22,3%, gevolgd door bananen (19,5%) en koffie (4,4%). Retailers als Lidl, Aldi, Delhaize, Colruyt en Carrefour, plus merken zoals Oxfam Fair Trade en La Chocolaterie Galler, zijn de aanjagers. Nieuwkomers als modeketen Bel&Bo, Hamlet Chocolates en Vandenbulcke versterken deze trend.

Cacao zet de toon

“Chocolade blijft onze krachtmotor,” zegt Philippe Weiler, directeur van Fairtrade Belgium. De sector bereikte niet alleen een historisch marktaandeel, partners zoals Colruyt gaan verder. Hun Boni-assortiment investeert in programma’s voor leefbare inkomens. Ook in de bananensector zijn stappen gezet. Lidl verhoogde vorig jaar de lonen op plantages in Ecuador en Colombia. “Dit zijn structurele veranderingen, geen symbolen,” benadrukt Weiler.

Stagnerende premies: een alarmsignaal

Toch kleeft er een hardnekkig probleem aan de groei: de Fairtrade-premie schommelt al jaren rond 3,5 à 4 miljoen euro. “Een zorgwekkend plateau,” stelt Weiler. “Zonder versnelling wordt eerlijke handel nooit mainstream.” De koffiemarkt illustreert dit pijnlijk. Als pionier sinds 1994 blijft het marktaandeel steken op 4,4%. “Koffieboeren kampen met klimaatuitdagingen en prijsschommelingen. Toer durven veel bedrijven hun volledige assortiment niet te certificeren,” verklaart hij.

Drievoudige oproep tot actie

Fairtrade richt zich nu scherp op achterblijvers en overheid. Meer bedrijven moeten instappen, vooral in sectoren zoals koffie, bloemen en textiel. Bestaande partners roept op om engagement uit te breiden naar volledige productlijnen. En de overheid moet dringend incentives creëren. “Denk aan verlaagde btw-tarieven of bindende criteria in aanbestedingen,” zegt Weiler. Hij verwijst naar samenwerkingen als Beyond Chocolate, maar waarschuwt: “Zonder wetgeving blijft vrijblijvendheid de norm.”

Waarom versnelling loont

Voor bedrijven is investeren in eerlijke ketens geen liefdadigheid, maar toekomstzekerheid. Consumenten vragen steeds dwingender om traceerbare, ethische producten. Grondstoffentekorten – zoals de cacaocrisis in West-Afrika – vereisen duurzame relaties met producenten. En klimaatadaptatieprojecten, gefinancierd via Fairtrade-premies, garanderen de langetermijnaanvoer. “Wie nú doorpakt, scoort concurrentievoordeel,” stelt Weiler.