Opinie: tijd voor een duurzaam beleid rond drinkwater in de Westhoek

15 januari 2025

Via Bart Vanwildemeersch, West-Vlaamse Milieufederatie

Drinkwater onder druk door intensieve landbouw

In de Westhoek is de kwaliteit van het drinkwater de afgelopen jaren aanzienlijk verslechterd. De chemische stoffen in het water, zoals 1,2,4-triazool, zijn een rechtstreeks gevolg van intensieve aardappelteelt. Terwijl boeren en verwerkende bedrijven profiteren van de landbouwopbrengsten, dragen consumenten de kosten van steeds duurdere zuiveringstechnieken.

Vorige week nog stroomden West-Vlamingen massaal naar Roncq om hun voorraden flessenwater aan te vullen. Het vertrouwen in het lokale drinkwater neemt af, en promoties op Frans bergwater zijn een uitkomst voor veel huishoudens. Tegelijkertijd probeert De Watergroep met kostbare oplossingen het drinkwater binnen de normen te houden, maar de vroegere reputatie van het Heuvellandse water als ‘champagne van het drinkwater’ lijkt voorgoed verdwenen.

Industrie versus drinkwaterkwaliteit

De snelle groei van de groente- en aardappelverwerkende industrie in de regio heeft grote gevolgen. Terwijl bedrijven zoals Aviko en Pepsico nieuwe productielijnen openen en Clarebout en Agristo uitbreiden, worden grondstoffen in overvloed geproduceerd. Deze ontwikkelingen gaan echter ten koste van de drinkwaterkwaliteit en het landschap.

Bovendien zorgen handelsakkoorden, zoals dat tussen Europa en Mercosur, voor nog meer druk. De aardappelvelden in Noord-Frankrijk vervangen steeds vaker traditionele gewassen zoals suikerbieten. Deze intensieve teelten hebben niet alleen gevolgen voor het milieu, maar ook voor de bodemkwaliteit en waterhuishouding.

De vervuiler betaalt, toch?

Volgens de Europese Kaderrichtlijn Water moeten overheden ervoor zorgen dat drinkwater met minimale zuiveringsinspanningen beschikbaar blijft. Daarnaast is het principe “de vervuiler betaalt” een belangrijk uitgangspunt. Toch blijkt in de praktijk dat consumenten opdraaien voor de kosten van zuivering, terwijl de vervuiler ongestoord verder kan.

Het gebruik van fungiciden en pesticiden draagt bij aan de vervuiling. Eerdere problemen met metaldehyde en korteketen-PFAS tonen aan dat de gevolgen van intensieve landbouw steeds groter worden. Het ontbreekt echter aan een structurele aanpak om deze vervuiling bij de bron aan te pakken.

Een integrale aanpak voor de Westhoek

Sinds de overstromingen van de IJzervallei in 2023 zijn er wel initiatieven gestart om water een prominentere plek te geven in het landschap. Bufferbekkens, waterpompen en alternatieve teelten zijn enkele maatregelen die op tafel liggen. Toch blijft een samenhangend plan voor de regio uit.

De erosie van heuvelachtige landschappen en de uitputting van bodems door intensieve teelt blijven onderbelicht. De oplossing ligt in een allesomvattend plan dat niet alleen waterkwaliteit waarborgt, maar ook landbouwers ondersteunt bij een duurzame transitie.

Tijd voor actie

Een langetermijnvisie is noodzakelijk om de balans tussen landbouw, milieu en drinkwater te herstellen. De Westhoek kan een voorbeeld worden van hoe landbouw en natuur hand in hand gaan. Dit vraagt om strikte handhaving van de Kaderrichtlijn Water, waarbij de vervuiler eindelijk zijn verantwoordelijkheid neemt.

Een toekomst waarin West-Vlamingen zonder zorgen kraanwater drinken, is mogelijk. Maar dan moeten we nu kiezen voor een aanpak die zowel het landschap als de lokale economie ten goede komt.