Opiniestuk: Waarom zwijgt de Orde van Architecten?

14 mei 2025

In 2017 kreeg de Orde van Architecten een belangrijk wapen in handen: het Grondwettelijk Hof oordeelde dat de organisatie zelf gerechtelijke stappen mag ondernemen tegen misbruik van de architectentitel of illegale bouwpraktijken. Toch lijkt die bevoegdheid nauwelijks gebruikt te worden. Hoe komt dat?

Een historische kans blijft onbenut

Het arrest van het Grondwettelijk Hof van 23 februari 2017 gaf de Orde van Architecten de expliciete mogelijkheid om zelfstandig te kunnen optreden tegen schendingen van wetten die het beroep beschermen. Denk aan projecten die zonder architect worden uitgevoerd of niet-beëdigde personen die zich ten onrechte architect noemen. De uitspraak was een doorbraak: de Orde hoefde niet langer te wachten tot het Openbaar Ministerie vervolgde. Ze kon nu zelf ingrijpen om de kwaliteit en veiligheid van de bouwsector te bewaken.

Toch zijn er sindsdien weinig concrete acties bekend. Cijfers over rechtszaken of sancties ontbreken, terwijl klachten over titelmisbruik of illegale bouwprojecten wel blijven binnenstromen. De vraag dringt zich op waarom de Orde deze macht niet actiever inzet.

Mogelijke verklaringen voor passiviteit

Een reden zou angst voor reputatieschade kunnen zijn. Rechtszaken kunnen de sector negatief in de aandacht brengen, maar tegelijkertijd tonen ze juist betrokkenheid bij het bewaken van professionele standaarden. Een andere verklaring is praktischer: juridische procedures kosten tijd en geld. Zonder voldoende middelen of personeel wordt handhaving een uitdaging. Toch blijft het opvallend dat de Orde hier niet openlijker over communiceert of om extra ondersteuning vraagt.

Ook intern tuchtrecht speelt mogelijk een rol. Beroepsorganisaties lossen conflicten vaak liever discreet op, maar dit riskeert dat structurele problemen, zoals grootschalige fraude, onder de radar blijven. Daarnaast bestaat er verwarring over de precieze reikwijdte van het mandaat. Mag de Orde alleen de titel beschermen, of ook optreden tegen slechte praktijken van gediplomeerde architecten?

De gevolgen van stilte

Het gebrek aan actie heeft reële gevolgen. Burgers die zien dat regels niet worden gehandhaafd, verliezen vertrouwen in de sector. Bovendien ontstaat oneerlijke concurrentie: architecten die zich wél aan de wet houden, moeten opboksen tegen partijen die kosten besparen door regels te omzeilen.

Samenwerking met lokale overheden zou een verschil kunnen maken. Gemeentelijke bouwinspecties en notarissen die vergunningen controleren, zijn natuurlijke partners om misbruik sneller te signaleren. Toch lijkt ook hier weinig voortgang te zijn.

Een oproep tot transparantie en daadkracht

Willen de Orde van Architecten en de Vlaamse Raad hun geloofwaardigheid behouden, dan is actie nodig. Publieke rapportages over het aantal klachten, onderzoeken en vervolgstappen zouden duidelijkheid scheppen. Voorlichtingscampagnes kunnen burgers bewust maken van het belang van een architect, bijvoorbeeld bij het garanderen van veilige constructies.

Het meest urgente is echter durf. Door concrete zaken aan te pakken, zelfs als dat tot controverse leidt, toont de Orde dat ze haar verantwoordelijkheid neemt. Alleen zo kan ze het vertrouwen herstellen en aantonen dat het arrest van 2017 meer was dan een papieren overwinning.