Vertrouwen in crisis: De Edelman Trust Barometer 2025 belicht mondiale uitdagingen
19 januari 2025
Vertrouwen onder druk door groeiende onvrede
Uit het wereldwijde onderzoek van de Edelman Trust Barometer 2025 blijkt dat het vertrouwen in belangrijke instellingen zoals bedrijven, overheden, media en NGO’s wereldwijd op een kritiek punt staat. Het rapport, gebaseerd op gegevens uit 28 landen en meer dan 33.000 respondenten, legt de complexe dynamiek bloot van hoe vertrouwen wordt gevormd en ondermijnd door factoren zoals economische ongelijkheid, politieke verdeeldheid en technologische vooruitgang.
Een erfenis van instortende instituten
De afgelopen 25 jaar hebben wereldwijde gebeurtenissen zoals de kredietcrisis van 2008, de COVID-19-pandemie en recente geopolitieke conflicten, zoals de invasie van Oekraïne, het vertrouwen aanzienlijk aangetast. Terwijl bedrijven in sommige regio’s als de meest betrouwbare instellingen worden beschouwd, blijven overheden, media en NGO’s vaak worstelen met lage vertrouwensscores. Deze langdurige trend van institutionele achteruitgang heeft bijgedragen aan een algeheel gevoel van onbehagen en wantrouwen binnen samenlevingen over de hele wereld. Uit het rapport blijkt ook dat deze historische gebeurtenissen een blijvende impact hebben op het vertrouwen in het algemeen, waarbij zelfs nieuwe generaties zich pessimistisch uiten over de toekomst.
Ongelijkheid voedt wantrouwen
Het rapport toont aan dat inkomensongelijkheid een belangrijke factor is die vertrouwen ondermijnt. In landen als Thailand en Indonesië is er een opmerkelijk groot verschil in vertrouwen tussen de hoogste en laagste inkomensgroepen. Dit weerspiegelt een groeiend gevoel van onrechtvaardigheid en structurele oneerlijkheid binnen economische systemen. Bovendien blijkt uit de gegevens dat landen met een hoge mate van inkomensgelijkheid vaak hogere vertrouwensniveaus rapporteren, wat suggereert dat economische rechtvaardigheid een cruciale rol speelt bij het opbouwen van sociale cohesie. Het gebrek aan vertrouwen in economische systemen heeft ook gevolgen voor de manier waarop burgers andere instellingen bekijken, zoals overheden en bedrijven. De perceptie dat systemen ‘manipulatief’ en ‘elitair’ zijn, wordt steeds sterker gevoeld.
Grieven over instellingen domineren
Een centraal thema in het rapport is de “crisis van grieven”. Een meerderheid van de respondenten voelt zich persoonlijk benadeeld door overheden en bedrijven. Meer dan 60% van de ondervraagden gelooft dat instellingen vooral de belangen van de elite dienen, terwijl gewone burgers moeite hebben om rond te komen. Deze wijdverspreide ontevredenheid heeft geleid tot een diepgeworteld wantrouwen, wat zich manifesteert in een “zero-sum”-mentaliteit: het idee dat het succes van anderen noodzakelijkerwijs ten koste gaat van het eigen welzijn. Dit heeft ernstige gevolgen voor sociale stabiliteit en samenwerking binnen gemeenschappen. Verder blijkt dat deze grieven de bereidheid van burgers om samen te werken of in dialoog te gaan met andersdenkenden aanzienlijk verminderen, wat leidt tot een meer gepolariseerde maatschappij.
Technologie en wantrouwen
De acceptatie van kunstmatige intelligentie (AI) en andere opkomende technologieën is aanzienlijk afgenomen vergeleken met eerdere jaren. Vooral mensen met een hoge mate van ontevredenheid zijn veel minder geneigd om technologiebedrijven en AI te vertrouwen. Dit benadrukt de noodzaak voor technologiebedrijven om transparanter te zijn over hoe zij gegevens gebruiken en hoe zij bijdragen aan maatschappelijke vooruitgang. Het gebrek aan vertrouwen in technologie is ook gekoppeld aan bredere zorgen over privacy, werkgelegenheid en de concentratie van macht in handen van enkele grote bedrijven. Een andere zorg die uit het rapport naar voren komt, is de groeiende vrees dat technologie de kloof tussen verschillende sociale lagen verder zal vergroten. Respondenten maken zich zorgen over de impact van automatisering op banen en over hoe AI kan worden gebruikt om publieke opinie te manipuleren.
Bedrijven: ethisch en competent?
Hoewel bedrijven in veel landen als de meest competente en ethische instellingen worden beschouwd, blijven ze worstelen met percepties van partijdigheid en het dienen van een beperkte groep belangen. Volgens het rapport beschouwt 85% van de respondenten het als een plicht van bedrijven om goedbetaalde banen en opleidingsmogelijkheden te bieden. Tegelijkertijd verwachten velen dat bedrijven verantwoordelijkheid nemen voor maatschappelijke problemen die zij mede hebben veroorzaakt, zoals milieuvervuiling en economische ongelijkheid. Het rapport benadrukt ook dat consumenten en werknemers steeds meer eisen stellen aan de sociale verantwoordelijkheid van bedrijven. Een meerderheid van de respondenten geeft aan dat ze bedrijven alleen zullen vertrouwen als deze oprecht bijdragen aan een betere wereld, en niet alleen streven naar winstmaximalisatie.
Gevolgen voor overheden en media
Overheden en media blijven te maken hebben met lage vertrouwensniveaus, vooral in ontwikkelde landen. In de meeste onderzochte landen gaf een meerderheid aan dat nieuwsorganisaties eerder gericht zijn op het aantrekken van een groot publiek dan op het bieden van objectieve en accurate informatie. Dit gebrek aan vertrouwen in media en overheden draagt bij aan een informatiecrisis, waarbij burgers moeite hebben om feit van fictie te onderscheiden. Het rapport toont ook aan dat veel burgers sceptisch staan tegenover beleidsmakers, omdat zij deze vaak beschouwen als ‘afgesneden van de realiteit’ en ‘niet representatief voor de gewone bevolking’. Deze perceptie heeft geleid tot een toename van populistische bewegingen en een groeiend aantal mensen dat gelooft dat traditionele politieke structuren niet langer functioneren.
Aanbevelingen voor herstel
Om het vertrouwen te herstellen en maatschappelijke cohesie te bevorderen, doet het rapport de volgende aanbevelingen:
- Bevorder economische gelijkheid: Bedrijven en overheden moeten samenwerken om inkomensongelijkheid te verminderen door eerlijke lonen, onderwijsinitiatieven en toegang tot essentiële diensten.
- Verbeter transparantie: Instellingen moeten proactief communiceren over hun beleid en praktijken om het vertrouwen van burgers te herwinnen. Transparante communicatie over beleidsbeslissingen kan de kloof tussen burgers en instellingen verkleinen.
- Stimuleer inclusieve besluitvorming: Betrek burgers bij beleidsvorming en geef hen een stem in zaken die hun dagelijks leven beïnvloeden. Burgerfora en enquêtes kunnen worden ingezet om het vertrouwen in overheden te versterken.
- Versterk samenwerking: Overheden, bedrijven en NGO’s moeten nauwer samenwerken om mondiale uitdagingen aan te pakken, zoals klimaatverandering en armoede. Deze samenwerking moet gebaseerd zijn op gedeelde doelen en een langetermijnvisie.
Bron foto’s en rapport:
