Europese Cohesie in Europa kreeg een stem via lokale journalisten

25 maart 2025

In een wereld vol onzekerheden blijft het cohesiebeleid van de EU een hoeksteen van de Europese samenwerking. European House Budapest lanceerde het project Everyday Cohesion om dit beleid dichter bij de burgers te brengen. Dit initiatief, dat in 2024 van start ging, bracht journalisten uit negen regio’s samen: vier nettobetalers – Denemarken (Zuid-Denemarken), Duitsland (Mecklenburg-Voor-Pommeren), Italië (Sicilië) en Nederland (Noord-Holland) – en vijf netto-ontvangers van het EU-cohesiefonds – Bulgarije (Roese), Kroatië (Baranja), Hongarije (Centraal-Transdanubië), Roemenië (Muntenië) en Slowakije (Nitra).Met veldbezoeken en bijeenkomsten, zoals die in Brussel van 16 tot 18 maart 2025, willen ze laten zien hoe Europa het leven in afgelegen gebieden vormgeeft.

Regionale focus mist Europese laag

Tijdens veldbezoeken, zoals die tussen 3 en 12 september 2024 in Hongarije, Bulgarije, Kroatië, Roemenië en Slowakije, viel op dat regionale media vooral lokale gebeurtenissen belichten. De link met het bredere Europese cohesiebeleid blijft vaak onderbelicht. Journalisten merkten dat mensen daardoor zelden zien hoe EU-investeringen hun dagelijks leven raken. Een bezoek aan Denemarken, Duitsland en Nederland van 8 tot 16 oktober 2024 liet een ander beeld zien: daar wordt steun aan minder ontwikkelde regio’s als een logische verantwoordelijkheid beschouwd.

Nationale keuzes en lokale betrokkenheid

Het project, georganiseerd via het “European House Budapest”, toonde aan dat nationale politiek een grote rol speelt in hoe cohesiebeleid lokaal uitpakt. In landen van netto-ontvangers zoals Bulgarije en Roemenië werd tijdens het veldbezoek van 3 tot 12 september 2024 regelmatig gewezen op corruptie en gebrek aan transparantie bij het verdelen van fondsen. Dat voedt wantrouwen en belemmert de kloof tussen bijdragers en ontvangers. In landen als Italië, bezocht tussen 25 en 27 februari 2025, bleek dat zelfs binnen netto bijdragende landen flinke regionale verschillen bestaan.

Taal en contact als sleutel

De bijeenkomst in Brussel op 17 en 18 april 2024 onderstreepte dan weer een ander punt: de ingewikkelde EU-mechanismen en het jargon maken het lastig om cohesiebeleid helder over te brengen. Lokale journalisten hebben hier een unieke taak. Zij vertalen droge beleidsstukken naar verhalen die mensen raken. In nettokontribuutlanden zoals Duitsland en Denemarken, bezocht tussen 8 en 16 oktober 2024, zagen journalisten dat samenwerking met EU-instellingen als vanzelfsprekend wordt ervaren en vooruitgang stimuleert.

Vertrouwen bouwen kost tijd

Een rode draad uit het project is dat cohesie verder gaat dan infrastructuur of sociale projecten. In Bulgarije (Ruse) en Kroatië (Baranja) hoorden journalisten tijdens het bezoek van september 2024 vaak zorgen over het misbruik van EU-gelden. Tegelijkertijd bleek in Noord-Holland en Mecklenburg-Vorpommern dat bijdragen aan andere regio’s als een morele plicht wordt gezien. De slotbijeenkomst in Brussel, gepland voor 16 tot 18 maart 2025, zal deze inzichten bundelen om het beleid beter uitlegbaar te maken.

Regionale verschillen binnen één land

Een verrassende observatie kwam naar voren tijdens de bezoeken aan de nettobetalende landen. Tijdens een veldbezoek aan Sicilië van 25 tot 27 februari 2025 merkten de deelnemende journalisten op dat zelfs binnen economisch sterke landen bepaalde regio’s aanzienlijk achterblijven in ontwikkeling. Sicilië, ondanks dat het deel uitmaakt van Italië – een van Europa’s grootste economieën – kampt met uitdagingen zoals werkloosheid, gebrekkige infrastructuur en een gebrek aan investeringen. Dit onderstreept een cruciaal inzicht: cohesiebeleid gaat niet alleen over de klassieke tegenstelling tussen Oost- en West-Europa, maar ook over regionale ongelijkheid binnen landen zelf.

Het Everyday Cohesion-project, een initiatief van European House Budapest, wil deze complexe realiteit onder de aandacht brengen. Via rapportages, interviews en multimediaal materiaal – te vinden op hun website https://europeanhouse.hu/everyday-cohesion/ – laat het zien hoe EU-middelen worden ingezet om lokale gemeenschappen te versterken, zelfs in welvarende lidstaten. Het doel? Burgers een helder beeld geven van wat Europese samenwerking in de praktijk betekent, vooral in gebieden die anders buiten de schijnwerpers blijven.

Tijdens de voorbereidingen stuitte het projectteam op opvallende verschillen in hoe cohesiebeleid wordt waargenomen. In nettobetalende landen zoals Denemarken en Nederland overheerste soms scepsis over het gebruik van middelen in ontvangende regio’s, terwijl in landen als Bulgarije en Roemenië de Europese oorsprong van de fondsen vaak onderbelicht bleef. Deze vaststelling vormde de aanleiding voor een reeks praktijkbezoeken die de complexiteit van regionale ontwikkeling in Europa moesten blootleggen.

De startbijeenkomst in Brussel in april 2024 zette de toon door deelnemers te laten kennismaken met het Europese besluitvormingsproces. Daarna volgden indrukwekkende werkbezoeken die de veelzijdigheid van het cohesiebeleid illustreerden. In september 2024 bezochten journalisten uit nettobetalende landen projecten in onder meer het Hongaarse Komárom en het Slowaakse Komarno, waar ze zagen hoe EU-investeringen lokale gemeenschappen versterken. Het tegenbezoek in oktober aan regio’s zoals Mecklenburg-Voor-Pommeren en Zuid-Denemarken toonde aan dat ook welvarende gebieden baat hebben bij cohesiebeleid, bijvoorbeeld bij economische omschakeling.

Het meest in het oog springende bezoek vond plaats in januari 2025 op Sicilië, waar de contrasten tussen welvaart en achterstand binnen één lidstaat duidelijk zichtbaar werden. De Siciliaanse case maakte indruk op alle deelnemers en benadrukte dat regionale ongelijkheid geen oost-west-tegenstelling is, maar een Europees fenomeen dat om gezamenlijke oplossingen vraagt.

De deelnemende journalisten produceerden tientallen artikelen, reportages en multimediaproducties die het Europese verhaal achter lokale projecten vertelden. Hun werk toonde aan hoe cohesiebeleid verschil maakt in het dagelijks leven van burgers, van verbeterde infrastructuur in het Roemeense Giurgiu tot innovatieprojecten in het Deense Odense. Het project slaagde erin om abstracte beleidstermen te vertalen naar herkenbare verhalen, waardoor burgers beter begrijpen waar hun belastinggeld naartoe gaat en hoe Europese samenwerking werkt.

European House Budapest (Het Europees Huis van Boedapest), de organisatie achter dit initiatief, blikt tevreden terug op een project dat niet alleen kennis overdroeg, maar ook bruggen bouwde tussen journalisten uit verschillende delen van Europa. De persoonlijke contacten en gedeelde ervaringen tijdens de werkbezoeken zorgden voor meer onderling begrip en een genuanceerder beeld van wat Europese solidariteit in de praktijk betekent. In een tijd waarin Europa voor grote uitdagingen staat, toont dit project aan hoe belangrijk het is om het Europese verhaal dicht bij de burgers te brengen.