Kapitaal versus Recht of Recht versus kapitaal en het vertrouwen dat rechtvaardigheid niet à la tête du client wordt bediend

13 maart 2025

Op maandag 24 maart 2025, precies om 18:00 uur, zullen burgers uit Gent en verre omstreken samenkomen op de Botermarkt, als levend protest tegen een stille revolutie die zich voltrekt in de schaduwen van de macht. Het Gentse stadhuis wordt die avond het toneel van een gemeenteraadsvergadering die niet zomaar een dossier bespreekt, maar een historische keuze maakt: blijft grond een collectief erfgoed, of wordt het een speelbal van private belangen? De inzet? De verkoop van 450 hectare landbouwgrond—een gebied zo oud als de stad zelf—aan Fernand Huts, zakenmagnaat en eigenaar van Katoen Natie. Een transactie die niet alleen financiële, maar ook existentiële vragen oproept over wie er recht heeft op de bodem onder onze voeten.

Een Erfgoed van 800 Jaar Verkwanseld?

In 2016 verkocht Stad Gent, na acht eeuwen van publiek beheer, deze gronden via de BV Bijloke aan Huts voor slechts 17 miljoen euro—een bedrag dat schril afsteekt tegen de geschatte marktwaarde van 20 tot 30 miljoen. De rechtbank oordeelde in 2022 dat hier sprake was van een “ongerechtvaardigd voordeel”, in strijd met Europese regelgeving. Yves Huts, zoon van Fernand en beheerder van Bijloke, gaf later grif toe: “Het was een unieke kans, precies vanwege die lage prijs.” De symboliek is scherper dan een sikkel: grond die ooit diende als gemeenschappelijke buffer tegen hongersnood en armoede, wordt nu ingezet voor private winst.

Toch draait de strijd niet enkel om cijfers. Het gaat om een fundamenteel conflict tussen twee werelden: enerzijds de neoliberale logica van marktwaarde, anderzijds het filosofische besef dat grond een commons is—een gedeelde erfenis die toekomstige generaties recht heeft op een leefbare wereld.

De Rechtbank als Theater van Macht

Ondanks de veroordeling zette Stad Gent door. Vorige week oordeelde het Hof van Cassatie echter verrassend in haar voordeel, niet vanwege inhoudelijke rechtvaardiging, maar door een procedureel addertje: de bewijslast lag bij de verkeerde partij. Het hof erkende wél dat Huts een voordeel van minstens drie miljoen euro genoot—een bedrag dat voor velen symbool staat voor een systeem waarin rechtspraak en macht hand in hand lopen.

Deze uitspraak is geen eindpunt, maar een tussenakte. Het dossier gaat nu naar het Hof van Beroep in Antwerpen, waar opnieuw gevochten wordt om de ziel van deze zaak: is rechtvaardigheid maakbaar, of is ze slechts een decor voor wie het spel der macht begrijpt?

Waarom 24 Maart een Historisch Kruispunt Is

De burgers die zich op 24 maart verzamelen, eisen meer dan een juridisch steekspel. Ze willen een debat over de vraag: Wat is de waarde van grond in een tijd van klimaatcrisis, woondrang en verlies van biodiversiteit? Boeren, activisten en academicusachtingen presenteren die avond concrete plannen om publieke gronden in te zetten voor betaalbare woningen, agro-ecologische landbouw en klimaatbuffers. Hun voorstel is radicaal simpel: grond is geen handelswaar, maar een levensvoorwaarde.

De Kern en de grond van de zaak: Wie Bezit de Toekomst?

Deze zaak overstijgt lokaal gekrakeel. Ze raakt aan een universele spanning: de commodificatie van het gemeenschappelijke. Sinds de enclosures in middeleeuws Engeland wordt grond geprivatiseerd, maar hier botsen twee tijdsbeelden. Enerzijds een 21e-eeuwse stad die meebuigt met globaliserende markten; anderzijds een erfenis van middeleeuwse gemeenschapszin, waar grond een res publica was—iets van iedereen en niemand.Fernand Huts’ deal is slechts een symptoom. De echte vraag is: kunnen steden nog weerstand bieden aan de druk van kapitaal, of worden zij medeplichtig aan een systeem dat de aarde verhandelt alsof ze oneindig is?

Een Oproep tot echte Burgerlijke Verbeelding

De actievoerders op 24 maart kiezen niet voor nostalgie, maar voor vooruitdenken. Hun eis is een grondparlement—een permanent platform waar burgers mee beslissen over grondgebruik. “Democratie stopt niet bij stemmen elke zes jaar. Ze gaat over dagelijkse betrokkenheid bij wat van ons allemaal is.” De komende weken worden cruciaal. Als Antwerpen opnieuw een streep door de rekening haalt, dreigt Gent niet alleen grond te verliezen, maar ook iets wezenlijkers: het vertrouwen dat rechtvaardigheid niet à la tête du client wordt bediend. Deze zaak is een spiegel. Ze toont hoe rechtbanken, gemeenteraden en actiegroepen samen een toneel vormen waarop de diepste vragen van onze tijd worden uitgevochten: wat bezitten we echt? Wie bepaalt de toekomst? En kan een stad, omringd door de schimmen van acht eeuwen geschiedenis, nog kiezen voor een morgen waarin grond niet wordt verkocht, maar gekoesterd? Op 24 maart schrijven de Gentenaars niet alleen een protestbrief—ze schrijven een hoofdstuk in de eeuwige strijd tussen hebben en zijn.

Bronnen:

Stad Gent, Grondtransactiedossier 2016-2025

Volksraad/Burgerlijst GrondRecht, Publieke Grond als Hoopvesting (maart 2025)

Arresten Hof van Cassatie, 5 maart 2025

Interview Yves Huts, De Tijd, februari 2023