Poster met misleidende cijfers over stikstofuitstoot verspreidt zich bij boerenprotesten

14 juni 2024 –

Stikstofuitstoot onder de loep

Bij recente boerenprotesten en op social media circuleert een poster met opvallende percentages over de stikstofuitstoot in verschillende sectoren. De poster suggereert dat de uitstoot voor de luchtvaart, wegtransport en huishoudens sterk is gestegen sinds 1980, terwijl de uitstoot voor de veeteelt is gedaald. Hoewel de landbouwsector inderdaad een afname van de stikstofuitstoot heeft laten zien, laten gegevens zien dat ook in andere sectoren een daling merkbaar is. Desondanks blijft de veeteelt verantwoordelijk voor het grootste deel van de totale uitstoot.

Een poster zonder context

De poster vermeldt dat de stikstofuitstoot in de luchtvaartsector sinds 1980 met 384% is gestegen, met 200% voor auto’s en met 123% voor huishoudens. In de veehouderij zou er een daling van 68% hebben plaatsgevonden. De oorsprong van deze cijfers is echter onduidelijk, aangezien er geen beschikbare statistieken zijn voor 1980 in België. Bovendien laten officiële instanties weten dat de poster percentages vermeldt die niet overeenkomen met de werkelijkheid.

De poster is niet nieuw; hij werd al in 2019 gesignaleerd bij boerenprotesten in Nederland. Sindsdien heeft hij zijn weg gevonden naar protesten in België en wordt hij actief gedeeld op sociale media zoals X, Facebook en LinkedIn. Het gebrek aan nauwkeurige context en herkomst van de cijfers roept vragen op over de betrouwbaarheid van de informatie.

Volgens de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) zijn er geen Europese, Vlaamse of Belgische cijfers beschikbaar van voor 1990. De gegevens die beschikbaar zijn, beginnen pas vanaf de oprichting van de VMM eind jaren ’90. Voor België zijn er wel cijfers vanaf 1990, waarop de huidige factchecks gebaseerd zijn.

Stikstof is een onzichtbaar kleur- en geurloos gas dat veel voorkomt in onze omgevingslucht. Het wordt pas schadelijk in combinatie met andere stoffen zoals waterstof, wat ammoniak (NH3) vormt, en zuurstof, wat stikstofoxiden (NOx) vormt. Ammoniak komt vooral vrij bij landbouwactiviteiten en stikstofoxiden bij verbrandingsprocessen zoals in motoren van auto’s. Beide verbindingen hebben negatieve effecten op de gezondheid en het milieu.

Landbouw heeft grootste aandeel in totale stikstofemissie

Cijfers van de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu (IRCEL) laten zien dat de uitstoot van zowel ammoniak als stikstofoxiden doorheen de jaren is gedaald, mede dankzij inspanningen in de landbouwsector. Wegverkeer vertoont ook een dalende trend. Desondanks blijft de veeteelt verantwoordelijk voor meer dan de helft van de totale uitstoot, terwijl wegverkeer ongeveer 30% bijdraagt. Huishoudens en luchtvaart dragen in mindere mate bij.

Daling stikstofoxide-uitstoot in alle sectoren behalve luchtvaart

De cijfers voor stikstofoxiden tonen een daling voor landbouw, huishoudens en wegverkeer sinds 1990. Alleen de luchtvaartsector laat een stijging zien van 127%. Frans Fierens, directeur bij IRCEL, benadrukt dat de stijging in perspectief moet worden geplaatst: “Ondanks de stijging blijft de totale uitstoot van luchtverkeer lager dan die van landbouw.”

De uitstoot van ammoniak is grotendeels afkomstig van de veeteelt, goed voor 95% van de totale ammoniakemissie. Hoewel de landbouwsector een daling van 50% heeft gerealiseerd sinds 1990, blijft het aandeel van de veeteelt significant. Andere sectoren zoals huishoudens en wegtransport hebben een toename van ammoniakuitstoot laten zien.

Hoewel de landbouwsector aanvankelijk een sterke daling van stikstofuitstoot heeft laten zien, is deze trend de laatste jaren gestagneerd. Maatregelen zoals het mestactieplan hebben in de vroege jaren 2000 voor een forse afname gezorgd, maar de daling zet zich minder door in de laatste jaren.

Vlaanderen heeft het Stikstofdecreet goedgekeurd, dat de uitstoot van ammoniak tegen eind 2030 met 40% en die van stikstofoxiden met 45% wil verminderen ten opzichte van 2015. Dit decreet heeft al geleid tot boerenprotesten. De percentages op de poster zijn misleidend: de stikstofuitstoot is in meerdere sectoren gedaald, niet alleen in de landbouw. Hoewel de landbouw sinds 1990 voor een significante daling heeft gezorgd, blijft deze sector verantwoordelijk voor het grootste deel van de totale stikstofuitstoot.

Bron: Factcheckmarathon van de Lage Landen door Justine Viane & Ferre Wouters