Zal een Brusselse regering eindelijk de belangen van de Brusselaars dienen?

19 januari 2025

Recente uitspraken over Brussel zorgen voor debat

De uitspraken van politoloog Bart Maddens op vrijdag 10 januari in de rubriek “Brussel kiest” van BRUZZ hebben heel wat reacties uitgelokt. Maddens stelde dat de federale regering mede het beleid in Brussel kan bepalen. Hij bekritiseerde de afhankelijkheid van Brussel van federale steun en suggereerde dat de Brusselse autonomie in gevaar is. Deze opmerkingen komen vanuit zijn gekende affiniteit met de N-VA, maar roepen de vraag op of dit werkelijk in het belang van de Brusselaars is.

Brussel als economisch hart van België

Brussel is niet zomaar een regio binnen België. De stad vormt het economische hart van het land en het kloppende centrum van de Europese Unie. Een uniek en divers karakter, gecombineerd met complexe uitdagingen op sociaal, politiek en economisch vlak, vraagt om een bestuur dat deze realiteit begrijpt en verdedigt. Helaas lijkt het politieke spel momenteel de boventoon te voeren. De Franstalige MR-partij tracht de N-VA aan tafel te krijgen voor Vlaamse onderhandelingen, ondanks electorale verliezen van de N-VA, inclusief bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen. Tegelijkertijd ontbreekt een duidelijke meerderheid van Franstalige partijen om dit initiatief in Brussel te ondersteunen.

Juridisch gezien biedt artikel 35 van de Belgische Grondwet een kader voor een eventuele herverdeling van bevoegdheden tussen federale en gewestelijke overheden. Echter, elke wijziging hierin vereist een tweederdemeerderheid in het federale parlement, wat de politieke complexiteit van dergelijke hervormingen benadrukt. Bovendien is het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie, waar Brussel als EU-hoofdstad sterk aan verbonden is, een bijkomende factor die de autonomie van de stad onderstreept en beschermt tegen buitensporige inmenging.

Uitdagingen door demografische verschuivingen

Naast institutionele kwesties kampt Brussel met een ander groot probleem: het vertrek van jonge Brusselaars. Lage registratierechten in Vlaanderen en Wallonië maken het aantrekkelijker om een eerste woning buiten de hoofdstad te kopen. Dit leidt tot een uittocht van jonge gezinnen, die niet alleen hun toekomst elders opbouwen, maar ook hun belastbare inkomen naar de randgemeenten meenemen.

De gevolgen hiervan zijn ernstig. Het vertrek van economisch actieve inwoners verzwakt de demografische structuur en vermindert de fiscale inkomsten van Brussel. Hoewel velen in Brussel blijven werken en gebruikmaken van stedelijke voorzieningen, vloeien hun inkomstenbelastingen naar andere gewesten. Dit versterkt sociale segregatie en vergroot de kloof tussen Brussel en de omliggende gemeenten.

Politiek gezien kan dit fenomeen gezien worden als een voorbeeld van fiscale concurrentie tussen gewesten, wat volgens experts zoals hoogleraar staatsrecht Stefaan Van de Putte aanleiding kan geven tot juridische geschillen over de verdeling van belastingopbrengsten en bevoegdheden. Het institutionele model van België met zijn asymmetrische federale structuur maakt het moeilijk om tot een oplossing te komen zonder langdurige onderhandelingen.

Oplossingen voor een sterk Brussel

Het behoud van jonge gezinnen is cruciaal voor de toekomst van de stad. Voorstellen zoals een hervorming van de registratierechten, ingediend door Fouad Ahidar, zijn bedoeld om Brussel aantrekkelijker te maken voor starters. Dit voorstel, dat binnenkort wordt besproken in het Brussels Parlement, kan bijdragen aan een competitief en inclusief beleid.

Daarnaast heeft de hoofdstad nood aan gerichte investeringen. Toegankelijke en kwaliteitsvolle scholen, veilige wijken en betaalbare woningen zijn essentieel om gezinnen te overtuigen om in de stad te blijven. Brussel moet ook streven naar meer financiële en fiscale autonomie. Eigen middelen moeten geïnvesteerd worden in projecten die de stad versterken en toekomstbestendig maken.

Vanuit juridisch oogpunt kan de Brusselse Hoofdstedelijke Regering zich beroepen op artikel 39 van de Grondwet, dat gewesten toelaat om aanvullende bevoegdheden te verwerven via bijzondere meerderheidswetten. Een dergelijke aanpak kan worden ingezet om meer middelen rechtstreeks te alloceren naar Brusselse projecten.

Een nieuwe koers voor Brussel

De toekomst van Brussel hangt af van een regering die de belangen van haar inwoners centraal stelt. Het is essentieel om een visie te ontwikkelen die de stad niet reduceert tot een financieel afhankelijke regio, maar die streeft naar groei, inclusiviteit en stabiliteit. Het blijft echter de vraag of de politieke partijen de moed hebben om deze koerswijziging te realiseren, of dat ze vasthouden aan een status quo die Brussel verdeelt en verzwakt. De Brusselaars verdienen een bestuur dat hen stimuleert om te investeren in hun stad en toekomst.

De juridische en politieke verantwoordelijkheid om Brussel als hoofdstad te versterken, ligt niet alleen bij het gewest zelf maar ook bij de federale en Europese instellingen. Het Europees Comité van de Regio’s heeft eerder al gewezen op het belang van stedelijke autonomie binnen EU-hoofdsteden, een standpunt dat verdere internationale steun kan opleveren voor Brussel.