Iran en europese sancties: intense oproep in Brussel
4 februari 2025
Op dinsdag 4 februari 2025 vond in het Europees Parlement te Brussel een speciale briefing plaats met als thema “Strengthening EU Sanctions: Countering the Iran Regime’s Threats”. Dit evenement, georganiseerd door MEP Antonio López-Istúriz White, werd gehouden in zaal ASP5E3 en liep van 14:30 tot 16:30. De briefing bracht verschillende experts en beleidsmakers samen om de effectiviteit en noodzaak van verdere sancties tegen Iran te bespreken. Onder de sprekers bevonden zich MP Alireza Akhondi, David Lega, Siamak Javadi, Dr. Wayne J. Carroll, en Maneli Mirkhan als moderator. De bijeenkomst werd georganiseerd in samenwerking met de House of Liberty, de European Jewish Association (EJA) en de EPP-groep in het Europees Parlement.Na afloop van de briefing werden deelnemers uitgenodigd voor een informeel gesprek met de sprekers en organisatoren, een gelegenheid gehost door MEP Hannah Neumann, voorzitter van de Europese Parlementaire Delegatie voor de betrekkingen met Iran. EJA en haar directeur of EU Relations Ruth Daskalopoulou-Isaac zorgde ervoor dat achter de schermen alles perfect en vlotjes verliep.
Veranderende sanctielijsten
Sinds 2022 is het aantal Iraanse personen en entiteiten op de Europese sanctielijst fors toegenomen. Aanvankelijk stonden er slechts enkele individuen vermeld. Nu gaat het al om honderden namen, waaronder hoge officieren en belangrijke economische figuren. De aanwezigen in Brussel benadrukten dat deze toename niet louter symbolisch is. Ze stipten aan dat de Europese Unie op veel fronten actiever moet optreden om te voorkomen dat de Iraanse autoriteiten zich blijven onttrekken aan de maatregelen.
Verschillende sprekers verklaarden dat sancties geen doel op zich zijn. Deze dienen bedoeld te zijn om concrete gedragsverandering te bewerkstelligen. Er klonken echter twijfels over de effectiviteit. De Iraanse machthebbers zouden financiering, wapenaankopen en handelstrajecten via bevriende landen blijven organiseren. Er is behoefte aan nauwere afstemming tussen de Europese lidstaten om deze activiteiten aan banden te leggen.
Nadruk op de revolutionaire garde
Tijdens het evenement werd lang stilgestaan bij de rol van de revolutionaire garde. Dit is niet zomaar een reguliere krijgsmacht. Analisten beschreven de garde als een machtige organisatie die economische en militaire belangen combineert, met vertakkingen in de olie- en gassector, het bankwezen en de infrastructuur. Verschillende aanwezigen vroegen zich af of een formele terroristische aanduiding van deze eenheid op Europees niveau gerechtvaardigd is.
Sommige deelnemers wezen op de gevaren voor de regionale stabiliteit, maar ook op Europese bodem. De garde zou volgens hen opereren via agenten en tussenpersonen. In sommige gevallen zouden er plannen zijn geweest om aanslagen in Europa te plegen. Bevestigde of recente incidenten werden niet uitvoerig besproken, maar er klonk wel herhaaldelijk dat de dreiging serieus wordt genomen.
Financiële systemen en exportcontroles
Veel aandacht ging uit naar de manier waarop de Iraanse autoriteiten onderdelen voor wapens en andere gevoelige producten kunnen verkrijgen. Experts vertelden dat de exportcontroles in Europa nog niet sluitend zijn. Zo blijkt uit onderzoek dat Iraanse drones in een ander conflictgebied zijn aangetroffen met Europese en westerse technologie. Dit roept de vraag op of de sanctiemechanismen voldoende worden nageleefd en gehandhaafd.
Sommige aanwezigen noemden het gebruik van cryptomunten en schijnbedrijven. Iran zou deze praktijken inzetten om inkomsten te genereren en zo de sanctiedruk te verlichten. Tegelijk blijft de roep om financieringsroutes voor terrorisme en illegale activiteiten streng af te snijden. Deelnemers onderstreepten dat die routes niet makkelijk te vinden zijn. Naarmate Europese landen meer gegevens delen, kan de controle verbeteren.
Verband met andere spanningen
Iran houdt zich niet alleen bezig met regionale invloedsferen, maar zoekt ook samenwerking met andere staten die in conflict zijn met westerse belangen. Een voorbeeld is de huidige samenwerking met Rusland, die onder meer gaat over de levering van drones en mogelijk andere militaire technologie. Daardoor is de Europese kijk op Iran extra scherp geworden.
Er werd gewezen op het belang van eendracht binnen de Europese Unie. Zonder gezamenlijke aanpak zullen sancties minder effect hebben. Sommige Europarlementsleden benadrukten dat de situatie in Iran niet los kan worden gezien van bredere veiligheidsuitdagingen voor Europa en de rest van de wereld.
Brede consensus, maar ook frustratie
Tijdens de conferentie hing een gevoel van consensus: veel politici uit verschillende fracties zijn voorstander van krachtigere sancties. Toch klonken ook frustraties. Sommigen stelden dat de maatregelen niet ver genoeg gaan en dat nationale belangen van lidstaten vaak in de weg zitten. Het vergt unanimiteit binnen de Raad van de Europese Unie om sancties verder aan te scherpen.
Volgens diverse sprekers is dat jammer, want de huidige protesten en de onvrede in Iran zouden kansen bieden om mensenrechten en democratische principes te versterken. Strengere sancties kunnen die druk volgens hen verhogen. Ze benadrukten dat de Iraanse machthebbers vooral druk van buitenaf serieus nemen. Zolang zij buitenlandse inkomsten behouden, zal er weinig veranderen.
Controverse rond infrastructuur en olie-inkomsten
Een ander thema was de olie- en gasinfrastructuur in Iran. Experts vertelden dat deze sector te lijden heeft onder veroudering. Investeringen blijven uit, omdat er onvoldoende vertrouwen is bij buitenlandse bedrijven. Er is angst voor reputatieschade of rechtszaken. Europese banken vrezen dat ze te maken krijgen met zware boetes of complex juridische procedures als zij alsnog zaken zouden doen met bepaalde Iraanse ondernemingen.
Sommige deelnemers suggereerden dat de druk juist hier hoger zou moeten liggen. Wanneer Iran niet meer over voldoende inkomsten kan beschikken om externe milities en wapenaankopen te financieren, zou het beleid binnen de Iraanse staatsstructuur kunnen verschuiven. Anderen waren daar sceptisch over en wezen op de veerkracht die de regering in Teheran eerder heeft getoond.
Oproepen tot gezamenlijke handhaving
Een algemeen terugkerend thema was de behoefte aan betere handhaving. Sancties hebben volgens de sprekers pas zin als de Europese Unie ze stevig monitort, overtreders opspoort en de administratie rondom schijnconstructies aanpakt. De conferentie eindigde met een pleidooi om naast sancties ook diplomatieke druk te verhogen. Dat kan volgens sommige Europarlementsleden gebeuren door de Iraanse regering te isoleren in internationale fora.
Op 4 februari 2025 vond in het Europees Parlement te Brussel een belangrijke conferentie plaats over de situatie in Iran. Europarlementsleden, beleidsadviseurs en experts kwamen samen om te spreken over de vraag hoe de Europese Unie beter kan reageren op de spanningen en mensenrechtenschendingen in Iran. De centrale vraag luidde of de Europese sancties voldoende doeltreffend zijn en hoe ze strenger kunnen worden gehandhaafd. Er werd ook stilgestaan bij recente zorgen over de revolutionaire garde, de leveringen van drones aan andere conflictgebieden en de manier waarop Iran zich aan sancties tracht te onttrekken.
Ondanks de verschillende accenten klonk er aan het slot eenheid. Alle betrokkenen vinden dat de tijd dringt. De vraag is niet of Europa moet optreden, maar vooral hoe.
