De manier waarop we dieren behandelen, weerspiegelt onze morele staat van zijn

Dina-Perla Portnaar

Onlangs heb ik mijn testament herzien en daar een legaat aan toegevoegd: een deel van mijn nalatenschap gaat naar dierenasielen die aangesloten zijn bij de Nederlandse Federatie Dierenhulp Organisaties (NFDO). Voor mij zijn dieren de mooiste wezens die deze planeet ooit heeft gekend. Ze vormen een kwetsbare groep die bescherming verdient. Iets waar we ons allemaal hard voor zouden moeten maken, ongeacht onze afkomst, opleiding of sociale status.

Het collectieve bewustzijn lijkt steeds verder af te brokkelen. ‘Lijkt’ is in feite een eufemisme – wie de situatie van dieren bekijkt, ziet direct hoe het met onze samenleving gesteld is. De manier waarop we dieren behandelen, weerspiegelt onze morele staat van zijn. Wie respectvol met dieren omgaat, heeft vaak ook een diepere compassie voor mensen. Maar vooral sinds de pandemie van 2020 is de situatie schrijnend verslechterd.

Het valt op dat ultraorthodoxe stromingen in religies vaak strikte, onvriendelijke regels hebben voor de omgang met dieren. Dieren worden ritueel geslacht, geofferd of als onrein beschouwd. In sommige joodse tradities wordt zelfs afgeraden om na een ritueel bad naar een hond te kijken, laat staan er een aan te raken. Dit soort gebruiken illustreren hoe diep geworteld de afstand tussen mens en dier soms is.

De gevolgen van deze vervreemding moeten we serieus nemen. Dierenasielen zitten overvol en kampen met een tekort aan middelen, terwijl verhalen over mishandeling en verwaarlozing blijven opduiken. Overvolle hokken, dieren die aan hun lot worden overgelaten – niet in een ver oord, maar gewoon hier, in onze eigen omgeving.

Veel mensen verzinnen excuses om hun dieren weg te doen: kosten, haarverlies, geblaf, een veranderde gezinssituatie, enzovoorts. Sommigen laten hun dieren zelfs anoniem achter bij asielen. In het ergste geval worden ze op straat gedumpt, soms op een manier die hun leven in gevaar brengt.

De verantwoordelijkheid voor een huisdier wordt te vaak ontlopen. Dierenasielen worden regelmatig onder druk gezet met een ultimatum: ‘Als jullie dit dier niet opnemen, dan…’ – gevolgd door een dreigement.

In januari 2025 bracht ik een bezoek aan een dierenarts in Amsterdam voor de jaarlijkse vaccinatie van mijn hond Pommie. Terwijl ik in de wachtkamer zat, hoorde ik hoe twee baliemedewerkers zich bogen over röntgenfoto’s van een mishandelde hond. De eigenaar was verantwoordelijk, maar probeerde zich eruit te praten terwijl hij alsnog medische zorg eiste.

Ik voelde woede… Wat mensen elkaar aandoen is al erg genoeg, maar wie zich aan een dier vergrijpt, raakt voor mij een grens die niet overschreden mag worden. In mijn wereld zou de rechtsstaat zulke daders niet beschermen. Dierenmishandelaars zijn de enigen waarvoor ik zonder pardon de strengste maatregelen zou willen zien. Maar goed, ik zal me inhouden. Knipoog.

Wereldwijd zijn de situaties niet veel beter. In Rusland zijn dieren de meest onbeschermde groep, met alle gevolgen van dien. Oekraïense dierenasielen zitten overvol als gevolg van de oorlog. De overstromingen in Spanje in 2024 hebben opnieuw blootgelegd hoe dieren aan hun lot worden overgelaten bij natuurrampen. Ze zitten vast, raken gewond, sterven van honger en dorst. Overal ter wereld worden dieren uitgebuit voor commercieel gewin: voor voedsel, cosmetica, kleding en huisdecoratie. En de dierenmarkten in Azië? Laten we daar maar niet over beginnen, want dan wordt deze tekst een tirade. Maar echt, waar blijven de protesten?

Dieren lijden. En onder het mom van training en gedragsbeïnvloeding worden ze blootgesteld aan martelpraktijken zoals schokbanden en andere dwangmiddelen. Dit zou strafbaar moeten zijn. Wie niet in staat is om met geduld en positieve methodes een dier op te voeden, zou simpelweg geen dier moeten hebben.

Deze hulpmiddelen veroorzaken niet alleen fysieke pijn, maar ook ernstige psychologische schade. Angst, stress en gebroken vertrouwen – precies het tegenovergestelde van wat een dier-mensrelatie zou moeten zijn. Het is een voorrecht om een band met een dier op te bouwen.

Een van mijn meest ontroerende momenten van 2025 tot nu toe? Pommie liet me eindelijk stukjes van zijn krulnagels knippen zonder angst. Bijna tien jaar lang was dit ondenkbaar. Mijn hart zwol van vreugde.

Ondanks de hardheid van de wereld, ondanks de verontrustende staat van het menselijk geweten, zie ik hoop in de manier waarop dieren ons kunnen blijven verzachten. Ze halen het beste in ons naar boven. Maar desondanks worden ze nog steeds als bijzaak behandeld. Ik heb nog niet eens de grote problemen aangestipt waar dierenrechtenorganisaties dagelijks mee te maken hebben.

Ik hou het bewust klein, zodat we hier en nu iets kunnen doen. Hoe kunnen we deze misstanden blijven accepteren en tegelijkertijd blijven geloven dat de mens superieur is aan het dier? Eerlijk gezegd lijkt het andersom. En nee, ‘lijkt’ is geen illusie.

Dieren verdienen onze empathie, bescherming en liefde. En we kúnnen het beter doen. Maar ik vrees voor de toekomst. Daarom heb ik een legaat in mijn testament opgenomen. Een percentage gaat naar de dierenasielen. Organisaties zoals House of Animals, Animal ID, Stichting VIER VOETERS, Stichting Animal in Need, Stichting Zilver, Stichting Dierennood, WereldAsielen, Stichting AAP en Bikers for Animals bijvoorbeeld doen prachtig werk. (Geen gesponsorde promotie, al zou ik daar in dit geval geen probleem mee hebben.)

Het wordt tijd dat we dieren serieus nemen in onze wetgeving. Een verplichte screening voor potentiële huisdiereigenaren zou veel leed kunnen voorkomen en asielen ontlasten. Net zoals we een rijbewijs nodig hebben om een auto te besturen, zouden we moeten aantonen dat we geschikt zijn om een dier te verzorgen. Gelukkig zijn er wereldwijd mensen en organisaties die dag en nacht vechten voor dierenrechten. Ze zijn het voorbeeld.

Denk eens na over een testamentaire schenking aan dierenwelzijnsorganisaties. En bovenal: denk na over wat een dier voelt. Hoe zou jij je eronder voelen? Respect voor dieren begint al bij kleine gebaren. Nu ga ik Pommie knuffelen. Mijn doel? Dat hij zijn leven lang een rapportcijfer van minstens een 9,8 voor mijn zorgen geeft. Een soort Superhost, maar dan voor dieren.

Een variant op dit artikel verscheen eerder via het Nederlandse platform, BNNVARA Joop.

Dina-Perla Portnaar