Nog nooit eerder vertoond: hoe een collectief van rechtsgeleerden de rechtsstaat ondermijnt (opiniestuk)
29 december 2024
Nog nooit eerder heeft een collectief van rechtsgeleerden van een land zo duidelijk aan de rest van het land en het buitenland laten zien hoe diep een juridische cultuur van onwetendheid en dwaasheid kan zinken. De situatie, die zich afspeelt in onze Belgische parlementaire democratie, schetst een onthutsend beeld van een rechtssysteem dat zich heeft vastgereden in papegaaien-slogans en liturgische leugens. Wat zijn nu feitelijk de fundamentele problemen die de rechtsstaat bedreigen.
Onwetendheid in de kern: van universiteiten tot rechtbanken
De bron van deze juridische malaise is terug te voeren naar het onderwijs. Universiteiten, waar de toekomstige rechtsgeleerden worden opgeleid, vormen de voedingsbodem van de huidige problematiek. In plaats van studenten op te leiden tot kritische denkers en grondige analisten, wordt hen een oppervlakkig juridisch dogma aangeleerd dat weinig ruimte laat voor nuance of innovatie. Dit leidt tot een generatie rechtsgeleerden die blind vertrouwt op slogans en formules, zonder de capaciteit om de complexiteit van de realiteit te doorgronden.
Deze onwetendheid manifesteert zich vervolgens in de rechtspraktijk, van vredegerechten tot het Hof van Cassatie. De Raad van State en het Grondwettelijk Hof zijn hier geen uitzondering op. Het resultaat is een systeem waarin rechters en advocaten zichzelf en elkaar voortdurend bevestigen in een gesloten circuit van wederzijdse bewondering, los van de werkelijke feiten en wettelijke principes.
De rechtszaal als podium voor misleiding
In de rechtszaal speelt zich een sinister schouwspel af. De waarheid, zoals die naar voren komt uit bewijzen, wordt systematisch genegeerd of vervangen door “advocaten-versies” of “gefabriceerde-versies” van de waarheid. Deze versies zijn vaak volledig losgezongen van de werkelijke feiten en wetten. Procedurele regels van openbare orde worden vervangen door interpretaties die niets meer dan willekeurige slogans zijn. Het gevolg? Een liturgie van leugens waarin rechtsgeleerden elkaars vermogen tot misleiding bewonderen en verheerlijken.
Wie geen toga draagt, wordt uitgesloten van het discours. De werkelijkheid van de feiten wordt overschaduwd door een cultuur van juridisch jongleren, waarin leugens en halve waarheden de boventoon voeren. Dit alles onder het mom van juridische expertise, terwijl de essentie van rechtvaardigheid verloren gaat.
Van nationale misstand tot internationale waarschuwing
Hoewel deze problemen zich voornamelijk binnen de landsgrenzen voordoen, reiken de implicaties verder. Een land dat zijn rechtssysteem ondermijnt, verliest zijn geloofwaardigheid als internationale partner. Het risico op juridische willekeur en inconsistentie roept vragen op over de naleving van internationale verdragen en afspraken. De rechtsstaat, een fundament van democratie, dreigt hiermee niet alleen nationaal maar ook internationaal zijn waarde te verliezen.
De noodzakelijke hervormingen
De situatie vraagt om dringende hervormingen op meerdere niveaus. Universiteiten moeten worden hervormd om een cultuur van kritisch denken en juridische excellentie te bevorderen. Het onderwijs moet de nadruk leggen op analyse, ethiek en de praktische toepassing van wetgeving, in plaats van het reproduceren van slogans.
In de rechtspraktijk moet de focus verschuiven naar transparantie en verantwoordelijkheid. Rechters en advocaten dienen te worden beoordeeld op hun naleving van wettelijke en ethische normen. Bovendien is een versterking van de controlemechanismen binnen hogere rechtsorganen zoals het Grondwettelijk Hof noodzakelijk om de geloofwaardigheid van de rechtspraak te herstellen.
Een oproep tot actie
Deze vaststellingen bieden een harde maar noodzakelijke waarheid: de rechtsstaat kan niet overleven zonder voortdurende waakzaamheid en een collectieve inzet voor hervorming. Het is de verantwoordelijkheid van universiteiten, juridische professionals en beleidsmakers om deze trends te keren en het vertrouwen in het rechtssysteem te herstellen. De tijd dringt, en de toekomst van de democratie staat op het spel.
