Ruimtelijke druk en erfgoedbehoud in de Rupelstreek

06 maart 2025

De open ruimte in de Rupelstreek verandert snel. Waar ooit kleigroeven en schoorstenen het landschap bepaalden, maken nu nieuwe industrie, woonwijken en natuurgebieden hun intrede. Deze ontwikkelingen brengen kansen met zich mee, maar roepen ook vragen op over de bescherming van het erfgoed en de ruimtelijke samenhang.

Het landinrichtingsplan Open Ruimte Verbindingen Rupelstreek speelt hierop in met gerichte maatregelen om waardevolle landschappen te behouden en tegelijk te verbinden met de Rupel, de Schelde en de omliggende open ruimte.

Een nieuw kunstwerk als symbool van transformatie

Langs de Rupeldijk in Boom is een bijzonder kunstwerk verrezen: ‘HABITAT’. Dit werk verbeeldt de overgang van de baksteennijverheid naar een landschap waar de natuur opnieuw haar plaats opeist. Het kunstwerk bestaat uit gerecupereerde bakstenen en nieuw vervaardigde stenen met klei uit de streek. De locatie is niet willekeurig gekozen: precies hier stond ooit een steenbakkerij met een schoorsteen, een herkenningspunt uit het industriële verleden van de regio.

Naast een visuele eyecatcher langs het fietspad is ‘HABITAT’ ook een functionele biotoop. Vogels, insecten en vleermuizen vinden hier een nieuwe schuilplek, wat bijdraagt aan de biodiversiteit van de omgeving.

Internationale samenwerking en lokale steun

Het kunstwerk is een resultaat van samenwerking tussen de Vlaamse Landmaatschappij, de gemeente Boom en het kunstenaarscollectief ‘de Nieuwe Opdrachtgevers’. De Duitse kunstenaar Michaël Beutler betrok buurtbewoners actief bij het ontwerp en de uitvoering, waardoor het project een breed gedragen karakter kreeg.

Bovendien maakt ‘HABITAT’ deel uit van het Europese Alilasus-project, waarin cultureel-ecologische initiatieven uit Frankrijk, Spanje en België samenkomen. Met financiële steun van Vlaanderen, de gemeente Boom, Toerisme Vlaanderen en Nationaal Park Scheldevallei, en met materiaalsponsoring door Wienerberger, kon dit landmark worden gerealiseerd. De totale investering bedroeg ongeveer €120.000.

Erfgoed en open ruimte: een evenwichtsoefening

De Rupelstreek ondergaat een ingrijpende transformatie, maar behoudt tegelijkertijd de sporen van haar rijke verleden. Initiatieven zoals ‘HABITAT’ tonen hoe erfgoed en ruimtelijke ontwikkeling hand in hand kunnen gaan. Terwijl de natuur nieuwe kansen krijgt, blijven de historische lagen van de regio zichtbaar en tastbaar. De uitdaging blijft om deze balans te bewaken, zodat zowel de geschiedenis als de toekomst van de Rupelstreek gewaarborgd blijft.

De Rupelstreek: Historie en Na

De Rupelstreek, gelegen in de provincie Antwerpen, dankt haar naam aan de Rupel, de rivier die deze regio doorkruist. De gemeenten Boom, Niel, Hemiksem, Rumst en Schelle vormen samen een gebied met een rijke industriële geschiedenis. Decennialang stond de streek bekend om haar bloeiende baksteenindustrie, die de regio haar karakter gaf. Oude kleiputten, ooit gebruikt voor de winnende van grondstoffen, zijn nu omgevormd tot waardevolle natuurgebieden, waar roest en groen de boventoon voeren. Dankzij de strategische ligging en de vlotte verbinding met Antwerpen blijft de Rupelstreek een dynamische regio, waar verleden en heden elkaar harmonieus ontmoeten.