Vrijhandelsakkoord EU-Mercosur: industrie wint, natuur en mens verliezen
28 april 2025
Op 6 december 2024 sloot de Europese Unie in Montevideo een akkoord met de Mercosur-landen Brazilië, Argentinië, Uruguay en Paraguay. Dit vrijhandelsakkoord, na jaren onderhandelen, belooft economische groei, maar wekt grote bezorgdheid. Het stelt de belangen van grote industrieën en agro-exporteurs voorop, ten koste van kleine boeren, sociale normen en het milieu. Wat betekent dit akkoord voor Europa, Latijns-Amerika en de strijd tegen klimaatverandering?
Economische winnaars en verliezers
Het akkoord liberaliseert meer dan 90 procent van de handel tussen de EU en Mercosur, samen goed voor een kwart van het mondiale bbp. Europese exporteurs, vooral in de auto-, chemische en pesticidenindustrie, profiteren van verlaagde douanetarieven op 91 procent van hun producten. Mercosur krijgt toegang tot de Europese markt met 99.000 ton rundvlees, 180.000 ton pluimvee en grote hoeveelheden suiker, groenten en fruit tegen lage of geen tarieven. Dit versterkt de agro-industrie in Mercosur, maar benadeelt kleine en middelgrote boeren in zowel Europa als Latijns-Amerika. In Mercosur dreigen industriële sectoren, zoals de autosector, klappen te krijgen door concurrentie van Europese bedrijven, met banenverlies als gevolg.
Milieu en gezondheid onder druk
De milieugevolgen zijn zorgwekkend. In Argentinië leiden pesticiden al tot vervuilde bodems en water, met hogere kankercijfers en gezondheidsproblemen bij kinderen. Europese multinationals kunnen nu nog meer pesticiden verkopen in Mercosur, waaronder stoffen die in Europa verboden zijn wegens hun schadelijkheid. Deze stoffen kunnen via voedselimporten terugkeren naar Europese tafels. Tussen 2018 en 2019 exporteerde de EU al 7.000 ton verboden pesticiden naar Mercosur. België nam recent wetgeving aan om deze praktijk te stoppen, maar het akkoord dreigt deze inspanningen te ondermijnen.
Gebrek aan wederzijdse normen
Europese boeren vrezen oneerlijke concurrentie. De agro-industrie in Mercosur gebruikt pesticiden, ggo’s, hormonen en antibiotica die in de EU verboden zijn. Dit maakt hun producten goedkoper, maar minder duurzaam. Het invoeren van ‘spiegelmaatregelen’, waarbij importen aan Europese milieu- en gezondheidsnormen moeten voldoen, zou deze ongelijkheid aanpakken. Helaas ontbreken dergelijke maatregelen in het akkoord, waardoor de race naar lagere standaarden voortduurt.
Versterking van ongelijke handel
Het akkoord versterkt de afhankelijkheid van Mercosur van grondstoffenexport, zoals lithium uit Argentinië en mangaan uit Brazilië. Deze grondstoffen, essentieel voor de Europese industrie, worden vaak gewonnen in kwetsbare ecosystemen, zoals zoutvlaktes, onder slechte arbeidsomstandigheden. Het akkoord legt geen strenge sociale of milieunormen op voor deze mijnbouw, wat de ongelijke handelsrelatie tussen grondstofexporterende en geïndustrialiseerde landen verder bestendigt.
Zwakke duurzaamheidsbeloftes
Hoewel het akkoord een hoofdstuk over duurzame ontwikkeling bevat, ontbreekt het aan afdwingbare sancties bij niet-naleving van sociale en milieunormen. Dit contrasteert met recente EU-akkoorden, zoals dat met Nieuw-Zeeland, waar overtredingen wel bestraft kunnen worden. De opname van het Klimaatakkoord van Parijs als ‘essentiële clausule’ klinkt veelbelovend, maar geldt alleen als een land het akkoord volledig verlaat. Dit maakt de clausule praktisch ineffectief.
Toename van ontbossing en uitstoot
Het akkoord dreigt de klimaatcrisis te verergeren. De handel in acht belangrijke landbouwproducten zal met 34 procent stijgen, wat leidt tot hogere uitstoot van broeikasgassen. Een rapport uit september 2020, opgesteld door een Franse commissie van experts, waarschuwt dat het akkoord de ontbossing jaarlijks met 5 tot 25 procent kan doen toenemen. Aanpassingen in de onderhandelingen van 2024, gericht op klimaat en ontbossing, blijken ontoereikend. Een ‘herbalanceringsmechanisme’ laat Mercosur-landen zelfs compensatie eisen als Europese milieuwetten hun export beperken, wat strengere milieuregels kan ondermijnen.
Een gemiste kans voor duurzaamheid
Het akkoord tussen de EU en Mercosur stelt industrie en agro-export boven sociale en ecologische prioriteiten. Zonder afdwingbare normen en met risico’s op meer ontbossing en uitstoot, druist het in tegen de dringende behoefte aan duurzame ontwikkeling. Het negeert de belangen van kleine boeren en lokale industrieën, terwijl het ongelijke handelsstructuren versterkt. Dit akkoord vraagt om een herziening om echt recht te doen aan mens en planeet.
Andy Vermaut
