Kracht van samenwerking: Hoe nieuwe technologieën en waarden de wereld veranderen

20 april 2025

In een tijd waarin technologieën zoals kunstmatige intelligentie en wereldwijde netwerken de samenleving razendsnel hervormen, groeit de behoefte aan een evenwicht tussen materiële vooruitgang en menselijke waarden. Op 19 april 2025 organiseerden de Bahá’í-gemeenschap en verschillende maatschappelijke organisaties in Nijmegen een inspirerende bijeenkomst. Deze eerste bijeenkomst van de namiddag vond plaats in conferentieoord De Poort om 13:00 uur en bracht mensen samen om te praten over de toekomst van samenlevingen, gedreven door samenwerking in plaats van competitie. Amin Moghaddam, een prominente spreker, presenteerde zijn inzichten over het overstijgen van materialisme als voorwaarde voor gezonde gemeenschapsontwikkeling, waarbij hij een systematisch model van de materialistische cultuur schetste en dit contrasteerde met de principes van Bahá’u’lláh’s wereldorde.

Historische wortels van onze samenleving

Duizenden jaren geleden leefden mensen in kleine groepen, afhankelijk van eenvoudige werktuigen en hun eigen handen. Het dagelijks leven draaide om het verzamelen van voedsel, het maken van kleding en het beschermen tegen gevaren. Materiële welvaart, macht en competitieve vaardigheden waren essentieel om te overleven in een wereld vol uitdagingen. Naarmate samenlevingen groeiden, werden deze elementen nog belangrijker. Grote gemeenschappen en bestuursstructuren ontstonden, waarbij landbezit en machtsverdeling de toon zetten voor sociale verhoudingen.

Deze drie krachten – materiële welvaart, macht en competitie – vormden de basis van hoe samenlevingen zich organiseerden. Ze waren lange tijd gerechtvaardigd, omdat ze mensen hielpen om te gedijen in zware omstandigheden. Maar met de komst van de industriële revolutie, zo’n tweehonderd jaar geleden, veranderde alles. Wetenschap en technologie brachten ongekende voordelen: een langere levensverwachting, betere toegang tot onderwijs en meer materiële veiligheid voor velen. Toch kregen deze krachten een eigen dynamiek, waarbij ze elkaar versterkten en soms loskwamen van hun oorspronkelijke doel.

Een zelfversterkend systeem

Materiële welvaart, macht en competitie zijn nauw met elkaar verweven. Wie macht heeft, krijgt vaak toegang tot meer middelen. Wie competitief is, klimt sneller naar de top en verzamelt rijkdom. En wie rijk is, kan meer invloed uitoefenen. Amin Moghaddam benadrukte tijdens de bijeenkomst dat dit zelfversterkende systeem de wereld heeft gevormd, maar ook schaduwkanten kent. Het najagen van deze doelen is voor velen een doel op zich geworden, los van de noodzaak om te overleven. Hij schetste een systematisch model waarin deze krachten elkaar versterken, met onvermijdelijke gevolgen voor zowel individuen als de samenleving.

In moderne samenlevingen, waar technologieën zoals informatietechnologie en sociale media een grote rol spelen, wordt dit systeem verder versterkt. Algoritmes op platforms zoals Instagram en TikTok sturen aan op wat mensen moeten willen: succes, luxe en populariteit. Dit voedt een cultuur waarin zichtbare, materiële prestaties belangrijker lijken dan innerlijke waarden zoals wijsheid of mededogen. Tegelijkertijd worden waarden die dit systeem zouden kunnen temperen – zoals gelijkwaardigheid, milieubescherming en systeemdenken – vaak als minder belangrijk gezien of zelfs belachelijk gemaakt.

Gevolgen voor mens en maatschappij

De focus op materiële waarden heeft verstrekkende gevolgen. In veel samenlevingen groeit de ongelijkheid, zowel in rijkdom als in macht. Dit leidt tot frustratie en verdeeldheid. Mensen vergelijken zichzelf voortdurend met anderen, vooral via sociale media, waar luxe levensstijlen de norm lijken. Voor de meerderheid, die deze levensstijl niet kan betalen, zorgt dit voor gevoelens van ontoereikendheid en mentale druk.

Daarnaast rechtvaardigt de ongelijke verdeling van macht vaak discriminatie en uitsluiting. Historisch gezien zijn groepen mensen – op basis van etniciteit, geslacht of sociale status – als minderwaardig bestempeld om machtsmisbruik te legitimeren. Dit leidt tot spanningen, geweld en onrecht, variërend van alledaagse vooroordelen tot grootschalige conflicten. Moghaddam wees erop dat deze dynamiek niet alleen sociale spanningen voedt, maar ook de mentale en spirituele gezondheid van mensen aantast.

De natuur lijdt eveneens onder deze dynamiek. De nadruk op economische groei en materiële vooruitgang heeft geleid tot milieuvervuiling en klimaatverandering. Hoewel systeemdenken – het begrijpen van hoe alles met elkaar samenhangt – aan populariteit wint, blijft het vaak een randverschijnsel. Dit maakt het lastig om mondiale problemen effectief aan te pakken.

Samenwerking als antwoord

Tijdens de bijeenkomst in conferentieoord De Poort werd duidelijk dat samenwerking een krachtig alternatief biedt. In plaats van te concurreren, kunnen mensen en gemeenschappen samenwerken om oplossingen te vinden die iedereen ten goede komen. Amin Moghaddam contrasteerde de materialistische cultuur met de wereldorde van Bahá’u’lláh, die principes biedt voor een spiritueel, mentaal, maatschappelijk en materieel model dat samenwerking en rechtvaardigheid bevordert. Dit vraagt om een herwaardering van waarden zoals mededogen, rechtvaardigheid en geduld. Wanneer fouten worden gemaakt, is het beter om te vergeven en te leren dan om te straffen en te verdelen.

De Bahá’í-gemeenschap benadrukte dat een evenwicht tussen materiële en spirituele groei essentieel is. Technologie en wetenschap zijn waardevol, maar zonder morele sturing kunnen ze schadelijk worden. Door te focussen op waarden die verbinden, zoals empathie en wederzijds respect, kunnen samenlevingen helen en sterker worden.

Een oproep tot bewustzijn

De bijeenkomst in Nijmegen was niet alleen een moment van reflectie, maar ook een oproep tot actie. Mensen werden uitgenodigd om na te denken over hun eigen keuzes: met wie brengen ze tijd door? Hoe gaan ze om met groepen die anders zijn? En hoe kunnen ze bijdragen aan een samenleving die inclusief en rechtvaardig is? Door bewust te kiezen voor samenwerking en compassie, kan iedereen een verschil maken, zoals Moghaddam benadrukte in zijn pleidooi voor een samenleving die materialisme overstijgt.

De wereld staat op een kruispunt. Door technologie en waarden in balans te brengen, kunnen samenlevingen groeien zonder de menselijkheid te verliezen. Dit vraagt om moed, bewustzijn en een gezamenlijke inspanning om een toekomst te bouwen waarin iedereen telt.