Kritische blik op onze rechtspraak brengen structurele problemen aan het licht

12 januari 2025

Een moeras van interne problematiek

De Belgische rechtspraak kampt al jarenlang met fundamentele problemen, die zich vooral manifesteren in Brussel. De disfunctionele werking wordt in stand gehouden door een gesloten systeem van magistraten, advocaten, professoren en gerechtsdeskundigen. Deze problemen zijn niet nieuw, maar hebben zich door de jaren heen verder verdiept.

Een erfenis van politieke benoemingen

Historisch gezien hebben politieke benoemingen bijgedragen aan de huidige situatie. De invloed van voormalige politieke leiders, zoals een prominente Brusselse politicus die nauwe banden onderhield met de rechterlijke macht, resulteerde in een netwerk dat cruciale posities beheerst. Hierdoor werden gevoelige dossiers regelmatig gemanipuleerd of op de lange baan geschoven.

Een voorbeeld hiervan is de rol van een voormalige magistraat, die bekend stond om het tegenwerken van gevoelige onderzoeken en het wegmoffelen van belangrijke informatie. Dit patroon heeft bijgedragen aan een cultuur waarin verantwoordelijkheid vaak wordt ontweken.

Schokkende gevolgen van rechterlijke fouten

De gevolgen van structurele problemen binnen de rechtspraak zijn pijnlijk duidelijk. Enkele spraakmakende zaken illustreren hoe verkeerde beslissingen hebben geleid tot ernstige incidenten:

  • De moord op een jonge vrouw in Antwerpen in 2019, waarbij een eerder veroordeelde verdachte door rechterlijke fouten niet tijdig werd opgespoord.
  • De tragische dood van een politie-inspecteur in Schaarbeek in 2022, veroorzaakt door gebrekkige opvolging van dreigingsinformatie.
  • Diverse gevallen waarin gerechtelijke achterstanden ervoor zorgden dat slachtoffers jarenlang moesten wachten op antwoorden.

Langdurige procedures en ontoereikende opvolging

Het gebrek aan efficiëntie binnen het gerechtelijk apparaat wordt onderstreept door extreem lange wachttijden in strafrechtelijke en civiele zaken. Processen-verbaal waarin bewijs van fraude duidelijk werd aangetoond, bleven jarenlang onaangeroerd, vaak zonder enige communicatie richting betrokken partijen. Dit heeft geleid tot een ernstig verlies van vertrouwen in het rechtssysteem.

Een systeem dat zichzelf in stand houdt

Een belangrijke oorzaak van de problemen is de gesloten structuur van de rechterlijke macht. Bepaalde magistraten combineren hun functies met andere rollen, zoals het schrijven van wetboeken of het geven van juridische opleidingen. Dit leidt tot een situatie waarin een kleine groep de regels bepaalt en controleert, zonder externe verantwoording.

De Raad van State, een van de belangrijkste instellingen in België, voert benoemingen uit zonder toezicht van externe instanties. Dit gebrek aan controle draagt bij aan de instandhouding van bestaande machtsstructuren.

Urgentie van hervormingen

Om het vertrouwen in de Belgische rechtspraak te herstellen, is ingrijpende hervorming noodzakelijk. Transparantie en externe controle moeten worden versterkt, en er moet een einde komen aan de cultuur van vriendjespolitiek en zelfbehoud. Alleen dan kan rechtvaardigheid de basis vormen van de rechtsstaat.