Van plechtigheid naar plan: elke Krakau-speech eindigt met een taak

3 november 2025

Waar en wanneer

Op maandag 3 november 2025 liep in het Hilton DoubleTree in Krakau vanaf 11.00 uur de registratie. Om 12.00 uur volgde een korte lunch. Het eigenlijke programma startte om 14.00 uur en liep door tot 18.00 uur. Om 20.00 uur begon het delegatiediner met getuigenissen en toespraken. De European Jewish Association (EJA) fungeerde als organisator.

Welkom en inhoudelijke aftrap

Het symposium werd gemodereerd door Alex Benjamin, vice-voorzitter van de EJA. In zijn rol hield hij de lijn strak tussen herdenking en verantwoordelijkheid. David Lega, secretaris-generaal van de EJA, zette de toon met een vraag naar concrete resultaten die het dagelijks leven van Joden in Europa voelbaar verbeteren. Rabbijn Menachem Margolin, voorzitter van de EJA, gaf aan dat veiligheid, zichtbaarheid en waardigheid geen gunsten zijn maar rechten.

Alice Teodorescu Måwe, lid van het Europees Parlement voor Zweden en voorzitter van de Europese parlementaire werkgroep tegen antisemitisme, opende inhoudelijk met een duidelijke stelling: in aula, redactielokaal en rechtszaal is het een keuze om op te staan, niet om weg te kijken. Maria Ejchart, onderstaatssecretaris bij het Poolse ministerie van Justitie, verbond die oproep aan drie pijlers: betrouwbare data, onderwijs voor professionals én burgers, en een justitiële keten die haatmisdrijven consequent vervolgt.

Onderzoek dat de taal fileert

Om 14.30 uur presenteerde prof. dr. Christer Mattsson (Segerstedt-instituut, Zweden) een nieuwe meetaanpak. In een reeks experimenten in Zweden, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten werden identieke stellingen in twee versies getest: één keer met het woord ‘Joden’ en één keer met het woord ‘zionisten’. Respondenten wezen de stellingen over ‘macht’, ‘kwaad’ en ‘bedrog’ ruim af wanneer ‘Joden’ werd genoemd; bij dezelfde stellingen over ‘zionisten’ schoof de uitkomst opmerkelijk richting neutraliteit of instemming. Met lijst-experimenten, die sociaal wenselijke antwoorden temperen, bevestigde hij dat het label verandert terwijl de onderliggende vooroordelen blijven bestaan. Dit verklaart, aldus Mattsson, waarom incidentcijfers na internationale escalaties snel omhoogschieten terwijl de voedingsbodem vooraf al aanwezig is.

Politieke paneldiscussie over grenzen en verantwoordelijkheid

Om 14.50 uur volgde een panel over beleid en praktijk, voorgezeten door David Lega. Laurence Rossignol (senator in Frankrijk en voormalig minister van Families en Vrouwenrechten) schetste hoe haar land werkt aan onderwijsverplichtingen over antisemitisme in het hoger onderwijs en in scholen, en hoe leerkrachten en docenten daarbij steun nodig hebben. Tim Roca (Lid van het Britse Parlement) wees op de nood aan een geactualiseerde strategie tegen extremisme, zichtbare politiebescherming rond synagogen en een duidelijke norm dat online uitingen dezelfde gevolgen hebben als op straat. Bert-Jan Ruissen (Lid van het Europees Parlement) vroeg om consequente toepassing van de gangbare antisemitismedefinities binnen Europese instellingen, inclusief universiteiten. Konstantinos Karagounis (voormalig viceminister van Justitie en Mensenrechten in Griekenland) benadrukte dat vertrouwen in de rechtsstaat alleen groeit wanneer aangiftes ook tot vervolging en veroordeling leiden. Lukas Mandl (Lid van het Europees Parlement en voorzitter van het Abraham Accords Network) pleitte voor ondubbelzinnige taal: antisemitisme is geen randkwestie, maar raakt het fundament van democratie en mag niet verhuld worden onder andere termen.

Hessen als casestudy: monitoren, isoleren en vervolgen

Om 15.40 uur werd de focus verlegd naar een concrete praktijk in Duitsland. Lawrence de Jonges Amiss-Amiss (vice-voorzitter van de Joodse Gemeenschap van Gießen) modereerde de sessie over Hessen. Walter Seubert (Hessian University for Public Management and Security, Wiesbaden) lichtte toe hoe opleidingen en scenario-oefeningen de respons van diensten verbeteren. Bernd Neumann (Hessian Office for the Protection of the Constitution) beschreef hoe netwerken die Jodenhaat aanjagen in kaart worden gebracht en hoe ontmenselijkende taal systematisch wordt verboden en vervolgd. Anja Schleinzer (hoofd Cross-Phenomena Analysis Unit bij dezelfde dienst) liet zien hoe gegevens over antisemitische codes worden samengebracht en direct worden doorgezet naar politie en parket. De rode draad in Hessen is sober en praktisch: tellen, duiden en vervolgen, zonder uitzondering.

Verenigde Staten: wat werkt in de praktijk

Om 16.10 uur gaf Harley Lippman (internationaal relaties-expert en commentator bij de EJA) een Amerikaanse duiding. Hij wees op drie ankers: snelle afhandeling van haatmisdrijven, duidelijke campusregels die het onderscheid bewaren tussen meningsverschil en ontmenselijking, en online handhaving die dezelfde norm hanteert als in de publieke ruimte. Hij waarschuwde tegelijk voor doelgerichte desinformatiecampagnes die feiten verdringen en daardoor beleid verlammen.

Hongarije over een Europese routekaart

Om 16.20 uur volgde de Europese keynote door János Bóka, Hongaars minister voor Europese Zaken. Hij pleitte voor afspraken die in heel Europa gelden: zichtbare bescherming bij Joodse instellingen, eenduidige online regels tegen haat, en structurele steun voor projecten die Joods leven zichtbaar en veilig houden. Kálmán Szalai (directeur van de Action and Protection League, Boedapest) verzorgde de inleiding met recente cijfers en cases die de nood aan coördinatie tonen.

Manchester als wake-upcall

Het panel om 16.35 uur, gemodereerd door Alex Benjamin, zoomde in op de moorden in een synagoge in Manchester. Boris Johnson (voormalig eerste minister van het Verenigd Koninkrijk) drong aan op duidelijke marsregels in steden en op het doorbreken van de schijn van morele gelijkwaardigheid tussen plegers van terreurdaden en slachtoffers. Rabbijn Daniel Walker (Heaton Park Hebrew Congregation, Manchester) beschreef hoe protocollen, training en directe lijnen met de politie levens redden, maar ook hoe het dagelijkse onveiligheidsgevoel blijft zolang demoniserende taal rondgaat. Rabbijn Menachem Margolin vulde aan dat stilzwijgen door bestuurders door daders wordt gelezen als toestemming, en dat regels dus hoorbaar en zichtbaar moeten zijn.

Sociale media als frontlinie

Om 17.05 uur ging een panel onder leiding van Ralph Pais (vice-voorzitter van het Joods Documentatie- en Informatiecentrum in Antwerpen) in op het digitale speelveld. Amjad Taha (politiek strateeg uit de Verenigde Arabische Emiraten) beschreef hoe buitenlandse financieringsstromen campagnes kunnen aandrijven en hoe transparantie daartegen helpt. Rawan Osman (Syrisch-Duitse politica en activist) legde uit hoe onderwijs en echte ontmoetingen beeldvorming kantelen, zeker bij jongeren. Loay Alshareef (VAE-gebaseerde Egyptische activist) gaf voorbeelden van nultolerantie in regelgeving en snelle handhaving die online en offline werken en burgers een duidelijke norm bieden. De leidende gedachte van dit panel: wat offline niet kan, hoort online dezelfde consequenties te hebben.

Slot door de organisatie

Om 17.50 uur sloot David Lega af met een korte werkagenda: beter meten, sneller vervolgen, professionals trainen en online dezelfde norm hanteren als op straat. Om 18.00 uur eindigde het symposiumgedeelte.

Delegatiediner met getuigen en bestuurders

Om 20.00 uur begon het diner, gemodereerd door rabbijn Eliyahu Edelkopf (executive director, European Jewish Development Fund). Wojciech Kolarski (staatssecretaris bij het Poolse presidentschap) heette de deelnemers welkom namens de gastlandautoriteiten. Rabbijn Menachem Margolin legde een voorstel op tafel dat de dag synthetiseert: erken Joods leven in Europa met een beschermde status. Dat houdt in dat de staat beveiliging van scholen, synagogen en cultuurhuizen structureel financiert, religieuze praktijken beschermt en onderwijs en cultuur duurzaam ondersteunt. H.E. Yaakov Finkelstein (ambassadeur van Israël in de Republiek Polen) onderstreepte het belang van samenwerking tussen Europese overheden en Joodse instellingen.

Daarna volgde “The Duty to Remember”, een gesprek geleid door Ruth Wasserman-Lande (senior adviseur internationale zaken, EJA) met barones Regina Suchowolski-Sluszny en Barbara Sheiman – Greenspan (oprichter van Champions of Caring). Suchowolski-Sluzny herinnerde zich hoe een kleuter in oorlogshonger bijna kattenvoer nam en daarmee onbedoeld een buurvrouw in beweging bracht; Greenspan bracht het beeld van een tandenborstel die, zonder water of tandpasta, een jong meisje in Auschwitz hielp vasthouden aan menswaardigheid. Die twee beelden gaven de beleidsdag een moreel kompas.

Ceremoniële aankondigingen in het boekje

Het programma vermeldde Keynote Addresses met H.E. Bart De Wever, geïntroduceerd door Michael Freilich (Lid van het Belgisch Parlement). Het boekje kondigde ook de EJA King David Award 2025 aan voor Boris Johnson, voorgesteld door David Lega, met dankwoord door Johnson. De plenaire sessies en panelen waarop dit verslag is gebaseerd werden effectief geleid en ingevuld door de hierboven genoemde sprekers en moderatoren.

Waarom juist deze namen ertoe doen

De dag legde een ketting van verantwoordelijkheden vast, en elke schakel kreeg een naam. Christer Mattsson leverde de data die het taalprobleem zichtbaar maken. Alice Teodorescu Måwe en Maria Ejchart zetten het normatieve en juridische kader. Laurence Rossignol, Tim Roca, Bert-Jan Ruissen, Konstantinos Karagounis en Lukas Mandl brachten wetgeving, universiteiten, politie en rechtspraak op één lijn. Walter Seubert, Bernd Neumann en Anja Schleinzer toonden hoe je van monitoring naar vervolging gaat. Harley Lippman gaf een Amerikaanse blik op wat werkt. János Bóka en Kálmán Szalai schetsten de Europese coördinatie.

Boris Johnson en rabbijn Daniel Walker vertaalden beleid naar praktijk in Manchester. Ralph Pais, Amjad Taha, Rawan Osman en Loay Alshareef beschreven hoe je de digitale frontlinie serieus neemt. Rabbijn Eliyahu Edelkopf, Wojciech Kolarski, H.E. Yaakov Finkelstein, barones Regina Suchowolski-Sluzny, Barbara Sheiman – Greenspan en Ruth Wasserman-Lande sloten de cirkel met bestuur, diplomatie en menselijkheid. Alex Benjamin, David Lega en rabbijn Menachem Margolin hielden het geheel bij elkaar en stuurden op een werkagenda die draagvlak én handhaving vereist.

Andy Vermaut +32499357495